Ο υφυπουργός Οικονομικών Θάνος Πετραλιάς, ερωτώμενος σχετικά πριν από λίγες μέρες, είπε ότι προς το παρόν δεν υπάρχει περιθώριο νέων θετικών παρεμβάσεων το 2026, αφού ως χώρα -με τη φορολογική μεταρρύθμιση και τις εισοδηματικές ενισχύσεις που θεσμοθετήθηκαν για τους ένστολους- έχουμε φτάσει στην «οροφή» της αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών για τη διετία 2025-2026.

Κανόνες

Τόνισε ότι με βάση τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες είχαμε περιθώριο να αυξήσουμε τις δαπάνες για τη διετία 2025-2026 σωρευτικά κατά 10 δισ. ευρώ. Ο προϋπολογισμός του 2026 συντάχθηκε με δεδομένο ότι οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες θα αυξηθούν με ρυθμό 4,4% το 2025 και 5,7% το 2026. Με δεδομένο ότι οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες φτάνουν τα 103 δισ. ευρώ κάθε χρόνο, η σωρευτική αύξηση δαπανών κατά 10,1% μεταφράζεται σε περίπου 10 δισ. ευρώ.

Αρα έχουμε όντως φτάσει το όριο αύξησης των δαπανών και δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε νέες παροχές. Μάλιστα, υπενθύμισε ότι το 2024 ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των καθαρών δαπανών ήταν 2,6%. Τελικά, όμως, λόγω των νέων εσόδων που είχαμε από τη φοροδιαφυγή, οι δαπάνες το 2024, λόγω της χαμηλότερης από την αναμενόμενη συνολικής δαπάνης της Γενικής Κυβέρνησης, κατέγραψαν μείωση κατά 0,2%. Το επιπλέον περιθώριο μείωσης δαπανών μοιράστηκε στο 2025 και στο 2026 και θεσμοθετήθηκαν τα μέτρα του περασμένου Απριλίου (επιστροφή ενός ενοικίου σε 950.000 νοικοκυριά και μόνιμο επίδομα 250 ευρώ σε 1,44 εκατ. συνταξιούχους). Τα μέτρα αυτά, μαζί με τα μέτρα της φετινής ΔΕΘ, απορρόφησαν όλη τη διαθέσιμη αύξηση των δαπανών.

Σημειώνεται ότι κατόπιν ενεργοποίησης της εθνικής ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες, η μεταβολή των αμυντικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ, κατά την περίοδο 2025-2028 σε σχέση με το έτος 2024, λαμβάνεται υπόψη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε περίπτωση υπέρβασης του ορίου δαπανών. Σε όρους λειτουργικής ταξινόμησης των δαπανών οι αμυντικές δαπάνες για το έτος 2026 εκτιμώνται σε περίπου 0,3% του ΑΕΠ (περίπου 730 εκατ. ευρώ) υψηλότερες σε σχέση με το 2024. Τα χρήματα αυτά δεν θα υπολογιστούν στο έλλειμμα και εμμέσως δίνουν μια επέκταση του δημοσιονομικού χώρου για νέες ελαφρύνσεις. Ωστόσο, το περιθώριο αυτό έχει υπολογιστεί για τη νομοθέτηση των μέτρων της φετινής ΔΕΘ.

Οι εκτιμήσεις του υφυπουργού Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ήταν ότι με βάση τα σημερινά δεδομένα η Ελλάδα θα μπορεί να σκεφτεί για νέες ελαφρύνσεις το 2027 αλλά με πλαφόν ένα ποσό της τάξης του 0,3% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 800 εκατ. ευρώ.

Το «κλειδί»

Τι χρειάζεται λοιπόν για να μπορέσει το οικονομικό επιτελείο να ανοίξει την ατζέντα των μέτρων και να επιλέξει να υλοποιήσει νέες ελαφρύνσεις για το 2026; Νέα έσοδα. Οταν οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες μιλούν για νέα έσοδα, εννοούν μη τακτικά έσοδα, τα οποία προκύπτουν από θεσμοθετημένα μέτρα του κράτους-μέλους και εν προκειμένω της Ελλάδας. Τα πρώτα 11 μέτρα που θεσμοθετήθηκαν και εφαρμόστηκαν πρώτη φορά το 2024, έφεραν πρόσθετα έσοδα 2 δισ. ευρώ, ποσό που θα ξεπεραστεί κατά πολύ από τον προϋπολογισμό του 2025.

Το πρωτογενές πλεόνασμα έφτασε στο 10μηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου τα 10,24 δισ. ευρώ (περίπου 4,1% του ΑΕΠ), ενώ μετά την πρόσφατη αναθεώρηση που έγινε στο τελικό σχέδιο του προϋπολογισμού, ο στόχος θέλει για φέτος πρωτογενές πλεόνασμα στο 3,7% του ΑΕΠ. Παράλληλα, τα φορολογικά έσοδα, λίγες μέρες μετά την αναθεώρηση των στόχων στο τελικό κείμενο του προϋπολογισμού, παρουσιάζουν οριακή υπέρβαση προς τα πάνω κατά 63 εκατ. ευρώ.

Αν αποδειχθεί ότι η υπεραπόδοση της οικονομίας προκύπτει από νέα έσοδα (κυρίως από έσοδα από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής), μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για νέα μέτρα το 2026, αφού τα νέα φορολογικά έσοδα θα λειτουργήσουν αφαιρετικά στην οροφή αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών η οποία έχει συμφωνηθεί για την Ελλάδα από το 2024. Η οροφή αυτή για τη διετία 2025-2026 έχει εκπληρωθεί, μετά τα πρόσθετα μέτρα που έχουν θεσμοθετηθεί και σταδιακά υλοποιούνται τόσο φέτος όσο και τον επόμενο χρόνο.

Καύσιμα

Εκτός από την υπεραπόδοση της οικονομίας, η οποία βασίζεται και στα πρόσθετα έσοδα από φοροδιαφυγή, το ΥΠΕΘΟ προωθεί νέα νομοθεσία για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής σε καύσιμα και καπνικά προϊόντα, από τα οποία αναμένεται να έχει πρόσθετα έσοδα 500 εκατ. ευρώ. Επίσης, στο τέλος του 2025 είναι πλέον βέβαιο ότι θα έχουμε εξοικονόμηση δαπανών τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ. Αυτόματα προκύπτει νέος χώρος 1,5 δισ. ευρώ για το 2025, ο οποίος μπορεί να μεταφερθεί στο 2026, ενώ η συνολική αύξηση των δαπανών από τα 10 δισ. μειώνεται στα 8,5 δισ. ευρώ. Συνεπώς, αν υπάρχει η πολιτική βούληση, μπορεί να δούμε την άνοιξη την επέκταση των μέτρων που ανακοινώθηκαν στη ΔΕΘ.

Τα μέτρα που ενδέχεται να βγουν από το συρτάρι

Θα χρειαστεί καιρός για να ληφθούν οι τελικές αποφάσεις. Ωστόσο υπάρχουν ακόμη στο τραπέζι κάποια μέτρα τα οποία, αν και συζητήθηκαν πριν από τη φετινή ΔΕΘ, τελικά έμειναν στο… συρτάρι λόγω κόστους.

Το πρώτο είναι η προγραμματισμένη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών κατά 0,5% για το 2027, η οποία μπορεί να αυξηθεί στο 1%. Επίσης, θα αναζητηθούν νέα μέτρα, τα οποία θα ωφελήσουν τις επιχειρήσεις και ειδικά τις μικρομεσαίες αλλά και θα αυξήσουν τον όγκο των εξαγωγών και των άμεσων ξένων επενδύσεων προς την Ελλάδα.

Εκκρεμεί η αύξηση του αριθμού των δικαιούχων του μόνιμου επιδόματος των 250 ευρώ που ανακοινώθηκε τον Απρίλιο για συνταξιούχους πάνω από 65 ετών με εισοδηματικά κριτήρια. Με την υφιστάμενη μορφή του το επίδομα εξαιρεί περίπου 1 εκατομμύριο συνταξιούχους γεγονός που έχει δημιουργήσει σωρεία αντιδράσεων.

Τέλος, από το συρτάρι μπορεί να ανασυρθεί η αύξηση των  επιδομάτων του ΟΠΕΚΑ, η οποία είχε προαναγγελθεί από τον πρωθυπουργό για φέτος. Το θέμα πήγε πίσω λόγω του κόστους της φορολογικής μεταρρύθμισης. Με δεδομένο ότι έχει εξαγγελθεί πολλές φορές, αναμένεται να ξανασυζητηθεί μόλις υπάρξουν απτά στοιχεία για το κλείσιμο του 2025.