Η άνοδος των τιμών δεν αυξάνει μόνο το κόστος ζωής — αυξάνει και τον φόρο που πληρώνουν οι πολίτες. Χωρίς καν να το καταλάβουν, εκατομμύρια μισθωτοί και συνταξιούχοι βρέθηκαν να πληρώνουν περισσότερα στην εφορία, όχι γιατί έγιναν πλουσιότεροι, αλλά επειδή η φορολογική κλίμακα έμεινε στάσιμη ενώ ο πληθωρισμός κάλπαζε.

Αυτό το φαινόμενο —γνωστό ως «ολίσθηση κλιμακίου»— αποτυπώνεται με απόλυτη σαφήνεια στη μελέτη της Eurobank, που ρίχνει φως σε ένα μηχανισμό δημοσιονομικής ενίσχυσης με κόστος την αγοραστική δύναμη των μεσαίων στρωμάτων. Και αποδεικνύει ότι σε περιόδους πληθωρισμού, ακόμη και μια τυπική αύξηση αποδοχών μπορεί να κοστίσει ακριβά.

Ο πληθωρισμός «σπρώχνει» τα μεσαία στρώματα σε υψηλότερη φορολόγηση

Όπως καταγράφει η νέα μελέτη της Μονάδας Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας της Eurobank με τίτλο «Πληθωρισμός και Φορολογική Επιβάρυνση των Νοικοκυριών», η μη τιμαριθμοποίηση της φορολογικής κλίμακας είχε ως αποτέλεσμα σημαντική αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης για εκατομμύρια φορολογούμενους — με κυριότερους «χαμένους» τα μεσαία και ανώτερα μεσαία εισοδήματα.

Η «παγίδα» της μη τιμαριθμοποίησης

Το βασικό εύρημα της μελέτης είναι ότι η προοδευτική φορολογική κλίμακα —όπου όσο υψηλότερο το εισόδημα, τόσο υψηλότερος και ο συντελεστής— λειτουργεί ως «παγίδα» σε περιόδους πληθωρισμού. Καθώς τα ονομαστικά εισοδήματα αυξάνονται για να καλύψουν την απώλεια αγοραστικής δύναμης, οι φορολογούμενοι μετατοπίζονται σε υψηλότερα φορολογικά κλιμάκια, πληρώνοντας περισσότερους φόρους, ακόμη κι αν το πραγματικό τους εισόδημα έχει μείνει στάσιμο ή έχει μειωθεί.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ και τις εκτιμήσεις των οικονομολόγων της Eurobank, η φορολογική επιβάρυνση στα εισοδήματα από μισθούς, συντάξεις και επιχειρηματική δραστηριότητα αυξήθηκε από 9,9% το 2021 σε 11,1% το 2023. Από αυτή την αύξηση, περίπου το 37% οφείλεται αποκλειστικά στη μη τιμαριθμοποίηση.

Η μελέτη αναλύει τρία σενάρια τιμαριθμοποίησης της φορολογικής κλίμακας: πλήρης, μερική (βάσει του πυρήνα του πληθωρισμού), και ηπιότερη (βασισμένη στο πορτογαλικό παράδειγμα). Για παράδειγμα σε περίπτωση πλήρους τιμαριθμοποίησης, τα φορολογικά έσοδα του 2023 θα ήταν μειωμένα κατά 9,2% — περίπου 810 εκατ. ευρώ, χωρίς να υπονομεύεται η επίτευξη του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 2% του ΑΕΠ..

Ποιοι πλήρωσαν το τίμημα;

Η έκθεση δείχνει ότι η επιβάρυνση από τη μη τιμαριθμοποίηση δεν ήταν ομοιόμορφη. Το 47% της αύξησης των φόρων στα εισοδήματα από μισθωτές υπηρεσίες και συντάξεις οφείλεται στην απουσία τιμαριθμικής προσαρμογής, ενώ στα εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 16%.

Ιδιαίτερα τα μεσαία στρώματα —δηλαδή όσοι βρίσκονται μεταξύ του 40ου και του 70ου εκατοστημορίου της εισοδηματικής κατανομής— υπέστησαν τη μεγαλύτερη επιβάρυνση: σε ένα σενάριο πλήρους τιμαριθμοποίησης, θα πλήρωναν 19% έως 32% λιγότερο φόρο.

Αντίθετα, για τα χαμηλά εισοδήματα, το όφελος από την τιμαριθμοποίηση θα ήταν μηδενικό, αφού ήδη απαλλάσσονται από φόρο. Για τα υψηλότερα, το όφελος περιορίζεται κάτω του 12%.