Το μήνυμα είναι σαφές: Η Ελλάδα δεν «συμμετέχει» απλώς στο Διάστημα, χτίζει μια νέα βιομηχανία, με δυνατότητα παραγωγής δορυφόρων για διεθνείς πελάτες, με υποδομές που μπορούν να προσελκύσουν έργα εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Και αυτό την ώρα που η Ευρώπη αναζητά επειγόντως αξιόπιστους παρόχους νέας γενιάς διαστημικών υπηρεσιών και τεχνολογιών. Η Open Cosmos Aegean, η Prisma Electronics, η Planetek Hellas, η ICEYE και δεκάδες ελληνικές εταιρίες συνθέτουν πλέον ένα οικοσύστημα που μετατρέπει το Διάστημα από επιστημονική πρόκληση σε επενδυτική ευκαιρία με τεράστια γεωπολιτική, στρατηγική και οικονομική αξία.

Θεωρία και πράξη

Η στιγμή πέρασε σχεδόν αθόρυβα, αλλά το μέγεθός της είναι ιστορικό: Στις 28 Νοεμβρίου, από τη βάση Vandenberg στην Καλιφόρνια, η Ελλάδα είδε πέντε δορυφόρους με ελληνική υπογραφή να τίθενται σε τροχιά, στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Μικροδορυφόρων. Δύο επιχειρησιακοί δορυφόροι-ραντάρ (SAR), δύο ερευνητικοί μικροδορυφόροι της Libre Space Foundation και ο πρώτος ελληνικός IoT νανοδορυφόρος MICE-1 της Prisma Electronics αποτελούν την απόδειξη ότι η χώρα όχι μόνο συμμετέχει αλλά εγκαθιδρύεται ως ενεργός παραγωγός τεχνολογίας Διαστήματος. Η εκτόξευση ήταν μόνο η αρχή. Γιατί πίσω από αυτό το γεγονός βρίσκεται μια βαθιά, συστηματική επένδυση που ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ σε έργα διαστημικής τεχνολογίας και υπηρεσιών, μια επένδυση που αλλάζει τον ρόλο της Ελλάδας σε έναν τομέα που μέχρι πρότινος φάνταζε μακρινός. Μάλιστα η Ελλάδα δεν ετοιμάζει δορυφόρους μόνο για τον εαυτό της. Ετοιμάζεται να γίνει εξαγωγικός κόμβος μικροδορυφόρων και τεχνολογικών υποσυστημάτων για χώρες της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας.

 Το μεγάλο άλμα

Το Transporter-15 της SpaceX μετέφερε συνολικά πέντε ελληνικές αποστολές:

– ICEYE SAR-1 & SAR-2. Δύο επιχειρησιακοί δορυφόροι-ραντάρ που δίνουν εικόνα ημέρα και νύχτα, σε κάθε καιρική συνθήκη. Εργαλείο πολύτιμο για την πολιτική προστασία, την ασφάλεια και την περιβαλλοντική επιτήρηση.

– PHASMA-1 & PHASMA-2. Οι δύο μικροδορυφόροι της Libre Space Foundation που δοκιμάζουν τεχνολογίες ασφαλούς συνδεσιμότητας και επιτήρησης ραδιοφάσματος.

– MICE-1. Ο πρώτος ελληνικός νανοδορυφόρος IoT, σχεδιασμένος και κατασκευασμένος στην Αλεξανδρούπολη από την Prisma Electronics. Ο MICE-1, ένας 3U CubeSat, πλήρως made in Evros, είναι μια μικρή επανάσταση. Συνδέεται απευθείας με την τεχνολογία LAROS που χρησιμοποιεί η ποντοπόρος ναυτιλία, επιτρέποντας σε πλοία σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης να επικοινωνούν με χαμηλό κόστος, με ασφάλεια και με αξιοποίηση τεχνητής νοημοσύνης. Παράλληλα συλλέγει περιβαλλοντικά δεδομένα, υποστηρίζει διαδικασίες πρόγνωσης και συμβάλλει σε κρίσιμες εφαρμογές πολιτικής προστασίας.

Η συνεργασία με ESA, SpaceX, EnduroSat, Exolaunch και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα πλέον δεν είναι «χρήστης». Είναι συμμετέχων, παραγωγός και προμηθευτής τεχνολογίας.

 Πάνω από 1 δισ.

«Τα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη, μαζί με εκείνα που ξεκινούν σύντομα, ξεπερνούν συνολικά το 1 δισεκατομμύριο ευρώ. Είναι συστήματα διπλής χρήσης που ενισχύουν την ασφάλεια, την πολιτική προστασία, την περιβαλλοντική παρακολούθηση και κρίσιμες δημόσιες υπηρεσίες. Με τη στρατηγική μας απόφαση να διπλασιάσουμε τη συμμετοχή της Ελλάδας στα προγράμματα R&D του ESA στα 66 εκατ. ευρώ ανά τριετία, αποκτούμε πρόσβαση σε πιο απαιτητικά έργα και δημιουργούμε νέες θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Η Ελλάδα δεν παρακολουθεί τις εξελίξεις, τις διαμορφώνει. Και αυτή είναι μόνο η αρχή» τόνισε ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου.

 Open Cosmos Aegean

Στην Παλλήνη, η Open Cosmos Aegean έχει ήδη στήσει το μεγαλύτερο κέντρο συναρμολόγησης και δοκιμών μικροδορυφόρων που λειτουργεί σήμερα στην Ελλάδα. Με clean rooms 300 τ.μ. και πλήρη δυνατότητα σχεδίασης, ενσωμάτωσης και λειτουργίας δορυφόρων, η εταιρία κατασκευάζει 7 από τους 13 ελληνικούς μικροδορυφόρους του Εθνικού Προγράμματος. Πρόκειται για δορυφόρους πολύ υψηλής οπτικής ανάλυσης, πολυφασματικών-υπερφασματικών αισθητήρων, SWIR, IoT και AIS, όλοι με ενσωματωμένη τεχνητή νοημοσύνη και δυνατότητα σχεδόν πραγματικού χρόνου επικοινωνίας με τη Γη.

Και ενώ το έργο για το ελληνικό πρόγραμμα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, η εταιρία έχει ήδη στραμμένο το βλέμμα στην εξωστρέφεια. Η ελληνική μονάδα είναι σχεδιασμένη ώστε να εξυπηρετεί διεθνείς παραγγελίες μικροδορυφόρων και ήδη συζητούνται συμβόλαια με κράτη της Μέσης Ανατολής και της Ασίας. Οπως το έθεσε ο CEO της Open Cosmos, Rafel Jordà Siquier: «Η Ελλάδα είναι πλέον πυλώνας του ευρωπαϊκού διαστημικού οικοσυστήματος. Παράγουμε δορυφόρους τελευταίας τεχνολογίας εδώ και αυτό μας επιτρέπει να εξάγουμε διαστημικές υπηρεσίες και τεχνολογία σε όλο τον κόσμο». Η Managing Director της Open Cosmos Aegean, Μαρία Καλαμά, το διατυπώνει ακόμη πιο καθαρά: «Η Open Cosmos ήρθε στην Ελλάδα για να μείνει. Η χώρα έχει πλέον το ταλέντο, τις υποδομές και το όραμα για μια αυτόνομη και εξωστρεφή αλυσίδα παραγωγής διαστημικής τεχνολογίας».

Το εθνικό πρόγραμμα μικροδορυφόρων ως στρατηγικό έργο

Το πρόγραμμα δεν είναι μια τεχνολογική άσκηση. Είναι μια επιλογή με ξεκάθαρη γεωπολιτική, επιχειρησιακή και οικονομική λογική. Με 13 δορυφόρους (SAR, οπτικούς, θερμικούς, IoT, AIS και CubeSats), η Ελλάδα αποκτά ένα πλήρες σύστημα συλλογής δεδομένων που υποστηρίζει:

– Πολιτική Προστασία: Ανίχνευση πυρκαγιών-πλημμυρών, παρακολούθηση υποδομών.

– Ασφάλεια και άμυνα: Θαλάσσια επιτήρηση, παρακολούθηση συνόρων, συνθήκες πεδίου.

– Περιβάλλον & κλίμα: Θερμική χαρτογράφηση, παρακολούθηση NATURA, βιοποικιλότητα.

– Αγροτική παραγωγή: Εξυπνη γεωργία, υγρασία εδάφους, προβλέψεις αποδόσεων.

– Αστική ανάπτυξη: Πολεοδομικός σχεδιασμός, θερμικές νησίδες, ρύπανση.

Στην καρδιά του προγράμματος βρίσκεται ο Κυβερνητικός Κόμβος Παρατήρησης Γης, ο οποίος θα συγκεντρώνει, θα επεξεργάζεται και θα διαθέτει τα δεδομένα σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, μετατρέποντας το Διάστημα σε εργαλείο δημόσιας πολιτικής.

Εγχώριο R&D, θέσεις εργασίας και τεχνογνωσία

Η εγχώρια αγορά διαστημικής βιομηχανίας υπερβαίνει ήδη τα 500 εκατ. ευρώ ετησίως, όπως σημειώνει η Ενωση Ελληνικών Βιομηχανιών Διαστημικής Τεχνολογίας και Εφαρμογών (ΕΒΙΔΙΤΕ). Από το 2020 μέχρι σήμερα, ο κύκλος εργασιών έχει υπερδιπλασιαστεί. Αυτό δεν συμβαίνει τυχαία. Οι εταιρίες ICEYE Hellas, Prisma Electronics, Planetek Hellas, Libre Space Foundation, Adamant, EMTech, Nova ICT και δεκάδες ακόμη ελληνικές επιχειρήσεις συμμετέχουν σε ένα οικοσύστημα που εξελίσσεται σε strategic asset για τη χώρα.

Λειτουργούν ήδη το HAITF στην Τανάγρα (350 τ.μ. clean rooms για δοκιμές) και τρεις οπτικοί επίγειοι σταθμοί σε Χελμό, Σκίνακα και Χολομώντα. Το 2026 ενεργοποιείται το ελληνικό Radar Παρακολούθησης Διαστήματος (HSTR). Το νέο C2 της Planetek Hellas λειτουργεί ως εθνικό κέντρο ελέγχου και καθοδήγησης δορυφόρων. Ολα αυτά συγκροτούν τη μετάβαση της Ελλάδας από «καταναλωτή» σε παραγωγό και πάροχο υπηρεσιών.

Η Ελλάδα, η ESA και η «διαστημική ασπίδα» της Ευρώπης

Στο πρόσφατο Συμβούλιο Υπουργών της ESA, στη Βρέμη, ο Δημήτρης Παπαστεργίου ανακοίνωσε τον διπλασιασμό της ελληνικής συμμετοχής στα προγράμματα R&D του Οργανισμού:

«Το Διάστημα δεν είναι μακριά. Ορίζει την ασφάλειά μας, την οικονομία μας, την καθημερινή μας ζωή. Η Ελλάδα επενδύει για την ανθεκτικότητα, την καινοτομία και τη μελλοντική της ισχύ». Σημαντικές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, όπως η Space Shield, η διαστημική «ομπρέλα» αμυντικής ετοιμότητας της Ευρώπης, εντάσσουν και την Ελλάδα στον πυρήνα της επόμενης γενιάς ευρωπαϊκών αστερισμών και τεχνολογιών διπλής χρήσης.

Η επόμενη μέρα

Η επόμενη φάση προβλέπει:

1. Την ελληνική γραμμή παραγωγής μικροδορυφόρων, πλήρως λειτουργική από το 2026.
2. Την ανάπτυξη ενός μεγάλου κυβερνητικού δορυφόρου ασφαλών επικοινωνιών.
3. Νέα προγράμματα χρηματοδοτούμενα από το SAFE, το ευρωπαϊκό εργαλείο για επενδύσεις στην αμυντική τεχνολογία.
4. Την προετοιμασία για ελληνική συμμετοχή σε μελλοντική αποστολή αστροναύτη.
5. Τη διεύρυνση της ελληνικής βιομηχανίας ως προμηθευτή διεθνών συμβολαίων.

Νέο κεφάλαιο

Για δεκαετίες, το Διάστημα ήταν για την Ελλάδα μια «πολυτέλεια» που έμοιαζε μακρινή. Τώρα, όμως, μετατρέπεται σε στρατηγικό πυλώνα εθνικής αυτονομίας, ανάπτυξης και τεχνολογικής ισχύος. Οπως είπε ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης: «Το Διάστημα φέρνει το μέλλον πιο κοντά. Και η Ελλάδα είναι έτοιμη να το διαμορφώσει».