Στο βίντεο όπου καταγράφεται το τηλεφώνημά του στη María Corina Machado και όπου της ανακοινώνει το Νόμπελ Ειρήνης, σαν πραγματικό χριστουγεννιάτικο τζίνι, δεν καταφέρνει να κρύψει τους λυγμούς του. Από την ανοιχτή ακρόαση του κινητού του η φωνή της Μαρία Κορίνα Ματσάδο: «Ω Θεέ μου, δεν έχω λόγια». Η ηγέτις της αντιπολίτευσης της Βενεζουέλας, της χώρας -σύμβολο της κρατικής διαφθοράς, με φωνή γεμάτη ρωγμές από έκπληξη, συγκίνηση και αυτό το μεγάλο συναίσθημα που φουσκώνει μέσα στους ανθρώπους σε τέτοιες καταστάσεις, κάτι μεταξύ χαρούμενης δύσπνοιας και επιθυμίας να ουρλιάξει κανείς.

Αλλωστε, δεν είναι και λίγο να κερδίζεις κάτι τόσο μεγάλο ζώντας με τον κίνδυνο του θανάτου, από κρυψώνα σε κρυψώνα, σε ένα κράτος που είναι ορισμός της σύγχρονης διεφθαρμένης απολυταρχίας. Αν κάθε χώρα έχει το δικό της οργανωμένο έγκλημα, τη δική της μαφία, στην περίπτωση της Βενεζουέλας ισχύει το εξής: Το οργανωμένο έγκλημα έχει τη δική του χώρα…

Είναι εξηγήσιμη η προσπάθεια που ξεκίνησε αμέσως μετά την ανακοίνωση της απονομής από διάφορες συνιστώσες που παραμένουν γοητευμένες από το άλλοτε επαναστατικό όραμα του Σιμόν Μπολίβαρ. Ο πρώτος χαρακτηρισμός που επεφύλασσαν για τη Ματσάδο ήταν «ακροδεξιά». Ενα από τα παραδοσιακά αυτοάνοσα συμπλέγματα της Αριστεράς -όχι μόνο στην Ελλάδα. Βέβαια, οι σχέσεις υψηλόβαθμων στελεχών της «κυβερνώσας Αριστεράς» του ΣΥΡΙΖΑ με το καθεστώς της Βενεζουέλας παραμένουν ακόμα, μυστηριωδώς, στενές και σκοτεινές, σαν ταμπού της πρόσφατης Ιστορίας για το οποίο κανείς δεν θέλει να μιλήσει ανοιχτά.

Πετρέλαιο, χρυσός και εξορία

Η Βενεζουέλα ήταν η πλουσιότερη χώρα της Νότιας Αμερικής. Πετρέλαιο και χρυσός ήταν τα βασικά είδη που την ανέβασαν στα ψηλά του παγκόσμιου χρηματιστηρίου. Εξελίχθηκε στη σημερινή της μορφή το 1953, όταν υιοθετήθηκε νέο Σύνταγμα και ονομάστηκε Δημοκρατία της Βενεζουέλας. Το 1999 μετά την άνοδο στην εξουσία μετά από αμφιλεγόμενη εκλογική διαδικασία του πρώην στρατιωτικού που είχε φυλακιστεί λόγω ενός αποτυχημένου πραξικοπήματος το 1992, του Ούγκο Τσάβες, άλλαξε και πάλι Σύνταγμα και ονομάστηκε Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας προς τιμήν του εθνικού «Απελευθερωτή».

Από τον πρώτο καιρό της ανάληψης της εξουσίας από τον Τσάβες είχαν αρχίσει να φαίνονται τα πρώτα άσχημα σημάδια. Δεξί του χέρι στα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης ήταν ο φίλος του από τη Στρατιωτική Ακαδημία, Χεσούς Ουρντανέτα, που ήταν και επικεφαλής των υπηρεσιών εσωτερικής ασφάλειας του καθεστώτος, ενώ μαζί είχαν οργανώσει το πραξικόπημα του ‘92. Ο Χεσούς συμβούλευε πολύ συχνά τον Ούγκο να διακόψει αμέσως τις υπερτιμολογήσεις στα τιμολόγια με τα οποία η κυβέρνηση πλήρωνε τις κρατικές συμβάσεις για διάφορα έργα. Ο Ούγκο Τσάβες μετά τον έλεγχο του στρατού, των κρατικών υπηρεσιών, της δημόσιας διοίκησης στο σύνολό της, και κυρίως των δημοσίων εταιριών, απέκτησε και τον έλεγχο του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Μία από τις πρώτες του αποφάσεις ήταν η σύλληψη και η εξορία του Χεσούς. Εκτοτε η τύχη του αγνοείται, όπως και χιλιάδων αντιφρονούντων της Βενεζουέλας, που εν μία νυκτί εξαφανίστηκαν με πολύχρονες καταδίκες φυλακίσεων και εξορίας.

ΕΠΟΧΗ ΤΣΑΒΕΣ

Επίθεση στα media και τη Δικαιοσύνη

Τα πρώτα βήματα του Τσάβες προς τον αυταρχισμό έγιναν το 2003, όταν άρχισε να εξολοθρεύει την αντιπολίτευση που είχε ζητήσει δημοψήφισμα το οποίο, υπό συνθήκες, θα οδηγούσε στην καθαίρεσή του. Το 2004 η κυβέρνηση έφτιαξε την περιβόητη «μαύρη λίστα» όλων όσοι την αμφισβητούσαν. Το 2006, με την επανεκλογή του Τσάβες στο αξίωμα του προέδρου, τα πράγματα έγιναν ακόμα χειρότερα για τα δημοκρατικά δικαιώματα. Εκλεισαν τηλεοπτικοί σταθμοί, συνελήφθησαν δικαστές, δημοσιογράφοι, στελέχη της αντιπολίτευσης και, κυρίως, ο Τσάβες φρόντισε να καταργηθούν τα χρονικά όρια της παραμονής του στην εξουσία. Το 2012, και ενώ έπασχε ήδη από καρκίνο, είχε εξελιχθεί στον απόλυτο δυνάστη – αυτοκράτορα της Βενεζουέλας.

Η δημοσιογράφος, ερευνήτρια και γεωπολιτική αναλύτρια Anne Applebaum, στο βιβλίο της «Απολυταρχία Α.Ε.» (εκδ. Παπαδόπουλος), περιγράφει το αποτέλεσμα των ερευνών της: «Οι κρατικοί υπάλληλοι, συνένοχοι σε αυτή τη διαδικασία, υιοθέτησαν την πολιτική της ομερτά: μη μιλάς ποτέ για τίποτα. […] Κατά τη δεκατετραετή προεδρία του Τσάβες, η Βενεζουέλα εισέπραξε σχεδόν 800 δισ. δολάρια από τις εξαγωγές του πετρελαίου της». Εξηγεί, δε, ότι ορισμένα από αυτά πράγματι ενίσχυσαν προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας κάτι που -τουλάχιστον στα μάτια του υπόλοιπου κόσμου- χάρισε στον Τσάβες ένα ψεύτικο είδωλο λαϊκού ηγέτη.

Κλοπή και ξέπλυμα 600 δισ. δολαρίων

Μόνο που υπήρχε η σκοτεινή πλευρά του καθεστώτος. Εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια από την Petroleos de Venezuela, S.A. (PDVSA), την κρατική εταιρία πετρελαίου, όπως και από άλλες κρατικές εταιρίες «εξήχθησαν» σε πολλές τράπεζες σε διάφορες χώρες του κόσμου. «Το 2017 ερευνητές διαπίστωσαν ότι αξιωματούχοι της PDVSA έκρυβαν εκατομμύρια κλεμμένα δολάρια στην πορτογαλική τράπεζα Banco Espirito Santo», γράφει η Apllebaum. Αλλη έρευνα, το 2021, έδειξε ότι διάφορες ελβετικές τράπεζες έκρυβαν περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια για λογαριασμό υψηλόβαθμων στελεχών κρατικών τραπεζών της Βενεζουέλας, επιχειρήσεων ηλεκτρικής ενέργειας και άλλων. Την ίδια περίοδο δημοσιογράφοι αποκάλυψαν απάτη 2 δισ. δολαρίων της PDVSA, που είχε γίνει μέσω τραπεζικού ιδρύματος του Πριγκιπάτου της Ονδούρας. Η μη κερδοσκοπική οργάνωση Transparency Venezuela είχε αποκαλύψει τουλάχιστον 127 μεγάλες απάτες – περιπτώσεις διαφθοράς μόνο στην PDVSA, εκ των οποίων μόνο οι 17 ξεπερνούσαν το 1 δισ. δολάρια.

Ακόμα μία τεράστια απάτη αποκαλύφθηκε όταν άρχισαν να βγαίνουν στη δημοσιότητα οι δραστηριότητες του καθεστώτος Τσάβες με τον έλεγχο των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Μία ολόκληρη βιομηχανία εξαγωγής φτηνών δολαρίων από τη Βενεζουέλα, μόχλευσής τους σε πολύ υψηλότερες τιμές στις μαύρες αγορές μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων τις οποίες έλεγχε το ρωσικό οργανωμένο έγκλημα και κατάληξή τους σε κρατικές τράπεζες της Βενεζουέλας, με σκοπό την εξαγωγή τους σε υπεράκτια τραπεζικά ιδρύματα.

ΜΑΔΟΥΡΟ, ΡΩΣΟΙ, ΚΙΝΕΖΟΙ

Η μεγάλη κατάρρευση

Η μεγάλη κατάρρευση ήρθε το 2002-2003 από την PDVSA. Ο Τσάβες απέλυσε 19.000 εργαζομένους επειδή έκαναν απεργία και στη θέση των ειδικών τοποθέτησε ανθρώπους του καθεστώτος. Νεότερες έρευνες, που ολοκληρώθηκαν προς το 2020, υπολόγιζαν ότι το καθεστώς της Βενεζουέλας εξαφάνισε περισσότερα από 600 δισεκατομμύρια δολάρια, φροντίζοντας όχι μόνο τον εαυτό του αλλά και τους διεθνείς «φίλους» του.

Το 2013, μετά τον θάνατο του Τσάβες, ανέλαβε και πάλι, μετά από αμφιλεγόμενη εκλογική διαδικασία, ο Νικολάς Μαδούρο. Το παιχνίδι της διαφθοράς σκλήρυνε και άλλο. Ναρκωτικά, παράνομες εξορύξεις, λαθραία διακίνηση βενζίνης που εισάγεται μόνο από Ρωσία, καθώς σε αυτήν εξάγεται και το βενεζουελανικό πετρέλαιο. Βορειοαμερικανικές και ευρωπαϊκές επιχειρήσεις άρχισαν να εγκαταλείπουν σωρηδόν τη χώρα. Το καθεστώς δεν ανησύχησε, καθώς τη θέση τους έπαιρναν μεγάλες ρωσικές εταιρίες (Rosneft, Gazprom, Lukoil, TNK-BP). Παράλληλα, κινεζικές τράπεζες διοχέτευσαν επιχειρηματικά δάνεια που ξεπερνούσαν τα 30 δισ. δολάρια και τα οποία προφανώς και δεν θα πάρουν ποτέ πίσω.

Ηταν η εποχή που η τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, υπό τον Αλέξη Τσίπρα, οργάνωσε εκείνη τη σκοτεινή αποστολή κυβερνητικών αξιωματούχων και μεσαζόντων στη Βενεζουέλα, τον παράδεισο της επανάστασης που εξελίχθηκε σε χώρα – πρότυπο για τη διεθνή διαφθορά.