Η Τουρκία ανακοίνωσε επίσημα τη Δευτέρα ότι η μακροχρόνια συμφωνία για τον αγωγό αργού πετρελαίου με το Ιράκ, η οποία υπογράφηκε το 1973, θα λήξει το 2026.

Η απόφαση σύμφωνα με το Reuters, δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Κυβέρνησης, κατόπιν προεδρικού διατάγματος του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η αρχική συμφωνία που υπεγράφη στις 27 Ιουλίου 1973—μαζί με όλα τα σχετικά πρωτόκολλα, παραρτήματα και παρατάσεις—θα πάψει να ισχύει στις 27 Ιουλίου 2026.

Καθοριστικής σημασίας δίαυλος για τις εξαγωγές πετρελαίου
Η συμφωνία του 1973 έθεσε τα θεμέλια για τη δημιουργία του αγωγού αργού πετρελαίου Κιρκούκ–Τσεϊχάν, ο οποίος επιτρέπει τη μεταφορά εκατομμυρίων βαρελιών ιρακινού πετρελαίου στο τουρκικό μεσογειακό λιμάνι Τσεϊχάν. Η συμφωνία ανανεώθηκε πολλές φορές ανάλογα με τις τεχνικές και πολιτικές εξελίξεις – με κύριες τροποποιήσεις το 1976, 1981, 1986 και πιο πρόσφατα το 2011.

Η συμφωνία επικυρώθηκε από το τουρκικό Υπουργικό Συμβούλιο το 1975 και αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο των ενεργειακών σχέσεων Τουρκίας–Ιράκ επί πέντε δεκαετίες.

Η τροποποίηση του 2010 και η διαιτησία βάσει γαλλικού δικαίου
Το 2010, η συμφωνία επεκτάθηκε για ακόμη 15 χρόνια, αλλά και τροποποιήθηκε ώστε να προβλέπει την επίλυση εμπορικών διαφορών βάσει του γαλλικού δικαίου και των κανόνων του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (ICC) στο Παρίσι.

Αυτό το νομικό πλαίσιο αποδείχθηκε κρίσιμο όταν η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) άρχισε να εξάγει πετρέλαιο ανεξάρτητα μέσω του αγωγού. Η κυβέρνηση της Βαγδάτης υπέβαλε προσφυγή σε διαιτησία το 2014, κατηγορώντας την Τουρκία ότι επέτρεψε παράνομες εξαγωγές και ότι πλήρωνε υπερβολικά χαμηλές τιμές για το ιρακινό πετρέλαιο.

Τον Μάρτιο του 2023, το διαιτητικό δικαστήριο αποφάνθηκε υπέρ του Ιράκ, επιδικάζοντας στην Τουρκία αποζημίωση 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων για χαμηλές τιμές και υπερβολικά τέλη μεταφοράς.

Διακοπή ροής πετρελαίου από το 2023 και νέες εξελίξεις το 2025
Η ροή πετρελαίου μέσω του αγωγού διακόπηκε στις 25 Μαρτίου 2023, αμέσως μετά την απόφαση διαιτησίας, προκαλώντας οικονομικές απώλειες 20 δισ. δολαρίων για το Ιράκ, σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό του Κουρδιστάν, Μασρούρ Μπαρζανί.

Τον Ιούλιο του 2025, το Υπουργικό Συμβούλιο του Ιράκ ενέκρινε νέα συμφωνία πετρελαίου μεταξύ της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και της KRG. Η νέα συμφωνία προβλέπει επιδότηση κόστους παραγωγής και σταθερό τέλος μεταφοράς στα 16 δολάρια ανά βαρέλι, βήμα που θεωρείται καθοριστικό για την επανέναρξη της ροής πετρελαίου. Καθώς η αρχική συμφωνία λήγει το 2026, Τουρκία και Ιράκ αναμένεται να ξεκινήσουν νέες διαπραγματεύσεις για τον καθορισμό ενός ανανεωμένου νομικού πλαισίου στις διασυνοριακές ενεργειακές σχέσεις.