Γίνεται όλο και πιο δύσκολο για την Τουρκία να ελιχθεί με επιτυχία μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Ενώ το εμπόριο μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας σχεδόν διπλασιάστηκε το 2022, μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία, οι σχέσεις έχουν έκτοτε ψυχρανθεί, ιδιαίτερα στους τομείς του πετρελαίου και της ατομικής ενέργειας.

Οπλα

Η δυσπιστία έχει τροφοδοτηθεί από τις τουρκικές εξαγωγές όπλων στο Κίεβο, την κατάληψη της εξουσίας από φιλοτουρκικούς αντάρτες στη Συρία, τη φθίνουσα επιρροή της Μόσχας στον Νότιο Καύκασο και την αναπροσαρμογή του ρόλου της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ.

Η Τουρκία έχει εμπλακεί σε πολλά στρατιωτικά επεισόδια στο πλαίσιο των μαχών στην Ουκρανία. Στις 17 Νοεμβρίου, η Ρωσία επιτέθηκε σε τουρκικό δεξαμενόπλοιο LNG αγκυροβολημένο στην Οδησσό. Τον Αύγουστο, ρωσικοί πύραυλοι έπληξαν ένα εργοστάσιο που κατασκευάζεται κοντά στο Κίεβο για να παράγει τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar.

Η Μόσχα έχει επανειλημμένα εκφράσει την αντίρρησή της να προμηθεύσει η Τουρκία όπλα στο Κίεβο. Η Αγκυρα, από την πλευρά της, ως μεσολαβήτρια μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, εκνευρίζεται από την προσέγγιση της Ρωσίας στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, ιδιαίτερα για τα μαξιμαλιστικά αιτήματά της και τη χαμηλού επιπέδου αντιπροσωπεία που έστειλε στις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης.

Η Τουρκία υποστηρίζει την ουκρανική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα, καθώς και τις φιλοδοξίες του Κιέβου να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Παρ’ όλα αυτά, οι διαφωνίες για την Ουκρανία είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Παρά τις επανειλημμένες προσκλήσεις, ο Πούτιν έχει αρνηθεί να επισκεφθεί την Τουρκία τα τελευταία χρόνια, πιθανότατα λόγω των εκκρεμών διεθνών ενταλμάτων σύλληψης στο όνομά του και για το γεγονός ότι η χώρα είναι μέλος του ΝΑΤΟ.

Ειδικότερα, η δυσπιστία έχει διευρυνθεί, καθώς αυξάνονται οι εκκλήσεις για την Τουρκία να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στην ευρωπαϊκή ασφάλεια, με πολλούς Ευρωπαίους αξιωματούχους να πιέζουν για μεγαλύτερη αμυντική συνεργασία. Τόσο η Γερμανία όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο ενέκριναν πρόσφατα την από καιρό καθυστερημένη πώληση αεροσκαφών Eurofighter και, συμβολικά, η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ του 2026 θα πραγματοποιηθεί στην Αγκυρα.

Ο Ερντογάν θα ήθελε οι ΗΠΑ είτε να βοηθήσουν τη Συρία να ενσωματώσει τους Κούρδους στον νέο στρατό της χώρας είτε να δώσουν το «πράσινο φως» σε μια τουρκική στρατιωτική επιχείρηση εναντίον τους στο εσωτερικό της Συρίας.

Μια τέτοια στροφή με τις ΗΠΑ σημαίνει ότι είναι όλο και πιο δύσκολο για την Αγκυρα να αντισταθεί στις πιέσεις να συμμορφωθεί με τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας.

Τώρα ο διάδοχος του Μπάιντεν, Ντόναλντ Τραμπ, απαιτεί από την Τουρκία να απογαλακτιστεί από το ρωσικό πετρέλαιο. Ως αποτέλεσμα, οι εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου στην Τουρκία μειώθηκαν περισσότερο από 60% τον Οκτώβριο σε 26.000 τόνους την ημέρα. Τον Οκτώβριο, επίσης, οι όγκοι ρωσικού ντίζελ με προορισμό τα τουρκικά λιμάνια μειώθηκαν κατά 19%.

Οι ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου έχουν, επίσης, μειωθεί. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, το μερίδιο της Ρωσίας στην τουρκική αγορά φυσικού αερίου έχει μειωθεί από 45% σε 36%. Ολο και περισσότερο, η Τουρκία αντικαθιστά το ρωσικό φυσικό αέριο με LNG. Το 2024, το LNG κάλυψε το 31% των αναγκών της για φυσικό αέριο, ανεβαίνοντας στο 44% το πρώτο τρίμηνο του 2025.

Τον Σεπτέμβριο, η Αγκυρα υπέγραψε συμβόλαιο ύψους 43 δισ. δολ. με την αμερικανική εταιρία Mercuria για την προμήθεια LNG για διάστημα είκοσι ετών, η οποία, προφανώς, θα βοηθήσει στην περαιτέρω μείωση των ρωσικών εισαγωγών.

Δεν αποτελεί έκπληξη, επομένως, το γεγονός ότι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Μόσχας και Αγκυρας για τη δημιουργία ενός κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία φαίνεται να έχουν καταρρεύσει.

Ατομική ενέργεια

Στα… βράχια βρίσκονται και οι δεσμοί ατομικής ενέργειας Ρωσίας-Τουρκίας. Ο πυρηνικός σταθμός Akkuyu της Τουρκίας, που κατασκευάζεται από τη ρωσική εταιρία πυρηνικής ενέργειας Rosatom, επρόκειτο να ξεκινήσει πέρυσι, αλλά αυτό δεν έχει συμβεί ακόμα.

Αυτήν τη στιγμή, καθυστερεί η άρνηση της γερμανικής εταιρίας Siemens να προμηθεύσει τουρμπίνες λόγω των κυρώσεων κατά της Ρωσίας, αλλά τα τουρκικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ανέφεραν, επίσης, ότι η Rosatom απέτυχε να παράσχει προγραμματισμένη χρηματοδότηση.

Φλερτάροντας με τον Τραμπ, ο Ερντογάν δεν προσδοκά μόνο περισσότερες επενδύσεις των ΗΠΑ και μια νέα πολιτική των ΗΠΑ για τους Κούρδους της Συρίας. Ελπίζει, επίσης, ότι η Αγκυρα θα συμμετάσχει, για άλλη μία φορά, στην παραγωγή του μαχητικού F-35.

Εντάσεις και σε άλλες… γειτονιές

Οι εξελίξεις σε άλλα μέρη του κόσμου έχουν, επίσης, τροφοδοτήσει εντάσεις. Στη Μέση Ανατολή, ήταν η πτώση του υποστηριζόμενου από τη Μόσχα καθεστώτος του Μπασάρ αλ Ασαντ στη Συρία και η κατάληψη της εξουσίας από τους αντάρτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία.

Στον Νότιο Καύκασο, η εμπλοκή του Τραμπ σε κοινή διακήρυξη ειρήνης από την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν ενίσχυσε τη θέση τόσο της Ουάσιγκτον όσο και της Αγκυρας με το κόστος της επιρροής της Ρωσίας εκεί.

Η συνεργασία Ρωσίας-Τουρκίας έχει αποδυναμωθεί τόσο σημαντικά τα τελευταία τρία χρόνια λόγω της τεράστιας δαπάνης πόρων της Ρωσίας για τον πόλεμο στην Ουκρανία, της μετατόπισης της Αγκυρας προς την Ουάσιγκτον και του τερματισμού του λεγόμενου Astana Format (που αποτελείται από τη Ρωσία, την Τουρκία και το Ιράν), που δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει τις μάχες στη Συρία. Φυσικά, η Μόσχα και η Αγκυρα εξακολουθούν να έχουν μια σημαντική οικονομική σχέση από την ατομική ενέργεια έως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Θα ήταν, επομένως, αδύνατο για αυτούς να «σπάσουν» πλήρως ο ένας τον άλλον εν μια νυκτί, ακόμη και αν το ήθελαν.