Στασιμότητα στο πολεμικό μέτωπο του Ντονμπάς, εμφανέστατες οικονομικές αδυναμίες της Ρωσίας και πολλά ανοιχτά θέματα, όπως οι απαγωγές των Ουκρανόπαιδων, η περαιτέρω διεύρυνση των δυτικών κυρώσεων, οι εκτιμήσεις και ανησυχίες των βαλτικών κρατών, το πότε θα διεξαχθούν εκλογές κ.λπ. Παρακάτω απαντάμε σε όλα αυτά τα ιδιαίτερα κρίσιμα ζητήματα.

Πρώτον: Πώς βλέπουν οι χώρες της Βαλτικής τις ειρηνευτικές συνομιλίες;

Για τα κράτη της Βαλτικής, η Σύνοδος Κορυφής Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα και οι επακόλουθες συναντήσεις στον Λευκό Οίκο με τη συμμετοχή των Τραμπ, Ζελένσκι και Ευρωπαίων ηγετών ανέδειξαν τόσο τις ευκαιρίες όσο και τα πιθανά πισωγυρίσματα της διπλωματίας. Η επίσημη υποστήριξη των κρατών της Βαλτικής στις διπλωματικές προσπάθειες του Τραμπ βασίζεται σε μια βαθιά πεποίθηση ότι η διπλωματία χωρίς πραγματική πίεση στη Ρωσία δεν οδηγεί πουθενά. Από την άποψη της Βαλτικής, η πραγματική ισχύς κατά της Μόσχας εξακολουθεί να απουσιάζει και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Οι ΗΠΑ θα πρέπει να αξιοποιήσουν την εξουσία τους για να αναγκάσουν τον Πούτιν να συμφωνήσει σε μια άνευ όρων κατάπαυση του πυρός, όπως ακριβώς έκανε η Ουκρανία πριν από μήνες. Για την επίτευξη μιας δίκαιης και διαρκούς ειρήνης, οι εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ για την Ουκρανία, μαζί με εκείνες από τα ευρωπαϊκά έθνη, είναι κρίσιμες. Ο δισταγμός σε αυτό το θέμα σηματοδοτεί αδυναμία, ενθαρρύνει περαιτέρω επιθετικότητα και διακινδυνεύει μια επικίνδυνη αναμόρφωση της τάξης ασφαλείας της Ευρώπης.

Εξίσου κρίσιμο είναι για την Ευρώπη να αναπτύξει, επιτέλους, πλήρως τη δική της επιρροή: επιτάχυνση των παραδόσεων όπλων στην Ουκρανία, υιοθέτηση του δέκατου ένατου πακέτου κυρώσεων της Ε.Ε. και χρήση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.

Τα κράτη της Βαλτικής έχουν σαφή εικόνα για την προσέγγιση του Πούτιν: οι διαπραγματεύσεις, για αυτόν, δεν αφορούν συμβιβασμούς αλλά χειραγώγηση. Ο κύριος στόχος δεν είναι η ειρήνη αλλά ο χρόνος: να παραταθεί η διπλωματική διαδικασία, να εξασφαλιστούν εδαφικά κέρδη στο πεδίο της μάχης και να κατηγορηθεί το Κίεβο για το αδιέξοδο.

Από την οπτική γωνία των χωρών της Βαλτικής, αυτό είναι ένα γνωστό μοτίβο που η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει στο παρελθόν, μετατρέποντας τη διπλωματία σε κάλυψη για κλιμάκωση. Ως εκ τούτου, οι χώρες της Βαλτικής επιμένουν ότι η διπλωματία θα λειτουργήσει μόνο όταν ο Πούτιν αντιμετωπίσει μια επιλογή μεταξύ υποχώρησης και αβάστακτου κόστους.

Δεύτερον: Πώς είναι η κατάσταση στο πεδίο της μάχης; 

Το πεδίο της μάχης πρέπει να γίνει κατανοητό σε γενικές γραμμές. Το μεγαλύτερο μέρος του σχολιασμού για το «πεδίο μάχης» επικεντρώνεται στην πολύμηνη χερσαία επίθεση της Μόσχας. Το βασικό σημείο, καλά κατανοητό αλλά ατελές, είναι ότι η Μόσχα πετυχαίνει πολύ αργά, αν και πολύ επώδυνα, κέρδη. Υπήρξαν στιγμές πρόσφατα όταν οι ρωσικές δυνάμεις προχώρησαν εκατοντάδες μέτρα, ειδικά προς το Pokrovsk, μια πόλη-κλειδί στο Δυτικό Ντονέτσκ, αλλά χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα.

Στον αέρα, η Μόσχα συνεχίζει τον άγριο πόλεμό της στις πόλεις και τους αμάχους της Ουκρανίας, ο οποίος προκαλεί εβδομαδιαία απώλειες, αλλά με μικρό στρατηγικό αντίκτυπο. Εν τω μεταξύ, η συνεχώς αυξανόμενη ικανότητα των drones της Ουκρανίας προκαλεί χάος στις ρωσικές εγκαταστάσεις υδρογονανθράκων, στους κόμβους μεταφορών, στις γέφυρες, στους σιδηροδρόμους, στις αποθήκες όπλων και τις στρατηγικές βιομηχανίες.

Αυτό έχει ήδη αντίκτυπο στις ρωσικές προμήθειες πετρελαίου. Ελλείψεις γίνονται αισθητές σε όλη τη χώρα και μεγεθύνουν, επίσης, την πίεση στη βιομηχανική παραγωγή, η οποία έχει πληγεί από τον υψηλό πληθωρισμό και τα επιτόκια.

Στο μεταξύ, ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας της Ρωσίας δειλιάζει να βγει στις ανατολικές περιοχές, μακριά από τη βάση του στη Σεβαστούπολη. Τα ουκρανικά μη επανδρωμένα σκάφη έχουν μειώσει τον ρόλο του στόλου στους πυραύλους από μακριά και τα λιμάνια της Ουκρανίας παραμένουν ανοιχτά για εμπόριο.

Τρίτον: Πόσα παιδιά από την Ουκρανία έχουν απαχθεί από τη Ρωσία και ποιες είναι οι προοπτικές για την επιστροφή τους; 

Η βίαιη μεταφορά παιδιών από την Ουκρανία στη Ρωσική Ομοσπονδία ξεκίνησε ήδη από το 2014, αλλά κλιμακώθηκε σε μια συντονισμένη, συστηματική κρατική πολιτική μετά την πλήρη εισβολή της Μόσχας το 2022. Μέχρι σήμερα, η ουκρανική κυβέρνηση έχει επαληθεύσει τις ταυτότητες 19.456 παιδιών που μεταφέρθηκαν στη Ρωσία ή σε ρωσικά κατεχόμενα εδάφη.

Ανεξάρτητοι ερευνητές εκτιμούν ότι ο αριθμός μπορεί να υπερβαίνει τα 35.000 παιδιά. Η μαζική αρπαγή Ουκρανόπαιδων από τη Ρωσία συγκαταλέγεται στα πιο καλά τεκμηριωμένα φρικτά εγκλήματα του σύγχρονου πολέμου. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει εκδώσει εντάλματα σύλληψης για τον Πούτιν και την επίτροπο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα, για τους ρόλους τους σε αυτά τα εγκλήματα.  Μέχρι σήμερα, μόνο 1.366 παιδιά έχουν επιστραφεί στην Ουκρανία, σύμφωνα με ουκρανικές οργανώσεις.

Η άρνηση της Ρωσίας να διευκολύνει τον επαναπατρισμό τους -μαζί με τις προσπάθειες απόκρυψης της ταυτότητας και της τοποθεσίας τους- παραβιάζει πολλαπλούς διεθνείς νόμους, με τους διεθνείς παράγοντες να καταγγέλλουν συχνότερα τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τη Γενοκτονία και τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Τέταρτον: Ποιες είναι οι προοπτικές λογοδοσίας βάσει του Διεθνούς Δικαίου για τον Πούτιν και άλλους Ρώσους ηγέτες; 

Εχει ήδη γίνει τεράστια δουλειά για την αναζήτηση λογοδοσίας για Ρώσους ηγέτες, στρατιώτες και άλλους υπόπτους που κατηγορούνται για εγκλήματα πολέμου. Από τον Μάρτιο, περισσότερα από πεντακόσια κατηγορητήρια για εγκλήματα πολέμου αναφέρθηκαν ότι υποβλήθηκαν στα ουκρανικά δικαστήρια, με 141 καταδίκες. Επιπλέον, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) διερευνά και έχει εκδώσει έξι δημόσια επιβεβαιωμένα εντάλματα σύλληψης για Ρώσους ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του Πούτιν.

Τον περασμένο Ιούνιο, το Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ) ολοκλήρωσε το καταστατικό του Ειδικού Δικαστηρίου για το Εγκλημα Επιθετικότητας κατά της Ουκρανίας (STCoA), ανοίγοντας έναν ακόμη μηχανισμό λογοδοσίας. Ωστόσο, λόγω των υλικοτεχνικών εμποδίων, δεν έχουν δικαστεί όλοι οι Ρώσοι δράστες, εκτός από λίγους. Πιο συγκεκριμένα, οι Ρώσοι δράστες δεν έχουν ταξιδέψει σε χώρες που είναι σε θέση και πρόθυμες να τους συλλάβουν και είτε να τους διώξουν είτε να τους εκδώσουν. Από τις 141 ποινές στα ουκρανικά δικαστήρια, όλες, εκτός από δεκαεννέα, ήταν ερήμην.

Πέμπτον: Ποιες ακόμη κυρώσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους κατά της Ρωσίας; 

Σχεδόν τέσσερα χρόνια πολεμικών δαπανών σε συνδυασμό με τις δυτικές κυρώσεις έχουν θέσει την οικονομία της Μόσχας σε πολεμική βάση. Ο πληθωρισμός και τα επιτόκια παραμένουν υψηλά, στο 8,8% και το 18% αντίστοιχα. Η κυβέρνηση συνεχίζει να χρησιμοποιεί το Εθνικό Ταμείο Πρόνοιας για να καλύψει το δημοσιονομικό της έλλειμμα. Οι εξαγωγές ενέργειας, ιδίως πετρελαίου, παραμένουν μια σανίδα σωτηρίας για τη Ρωσία, παρόλο που μειώνονται.

Τον περασμένο μήνα, η Ρωσία εισέπραξε 9,8 δισεκατομμύρια δολάρια από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, σημειώνοντας μείωση 27% σε σχέση με έναν χρόνο πριν. Ο Πούτιν, κυριολεκτικά, δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει τα υπόλοιπα έσοδα από το πετρέλαιο.

Η επιβολή κυρώσεων στο πετρέλαιο της Ρωσίας, παρόμοια με την προσέγγιση που ακολούθησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες κατά του Ιράν, θα διαταράξει άμεσα τα έσοδα της Μόσχας από το πετρέλαιο. Και με το συρρικνούμενο δίχτυ ασφαλείας του Εθνικού Ταμείου Πρόνοιας, ο Πούτιν δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να διαπραγματευτεί με τους Δυτικούς εταίρους και να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της Ουκρανίας για τον τερματισμό του πολέμου.

Εκτον: Ποιες είναι οι προοπτικές για νέες εκλογές στην Ουκρανία; 

Ολοι κατανοούν την ανάγκη για ενότητα κατά τη διάρκεια του πολέμου και τις απαγορεύσεις που επιβάλλει ο στρατιωτικός νόμος για τη διεξαγωγή εκλογών στην Ουκρανία. Ωστόσο, οι εκλογές είναι η καλύτερη διέξοδος για την οργή του κοινού, για να μην εξελιχθούν οι διαμαρτυρίες σε βία, αυταρχισμό και διχασμό. Οι τελευταίες εκλογές στην Ουκρανία πραγματοποιήθηκαν το 2020, πράγμα που σημαίνει ότι αυτή είναι ήδη η μεγαλύτερη περίοδος στη δημοκρατική ιστορία της Ουκρανίας χωρίς εκλογές.

Επειτα από τριάμισι χρόνια, η ρωσική εισβολή δεν δείχνει πραγματικά σημάδια λήξης. Τι θα γίνει αν ο πόλεμος διαρκέσει άλλα τριάμισι χρόνια; Αυτό θα σηματοδοτήσει εννέα χρόνια χωρίς εκλογές στην Ουκρανία. Τι θα γίνει αν ο πόλεμος διαρκέσει πέντε ή δέκα χρόνια ακόμα;

Ο πλήρης αποκλεισμός των εκλογών είναι μια φόρμουλα για την υποκίνηση εσωτερικής επανάστασης. Αυτό, αναπόφευκτα, θα οδηγήσει σε απώλεια της διεθνούς υποστήριξης για την Ουκρανία και θα δώσει στη Ρωσία την ευκαιρία να πετύχει αυτό που δεν μπορεί να πετύχει στο πεδίο της μάχης. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, οι Ηνωμένες Πολιτείες προσαρμόστηκαν στη χρήση επιστολικών ψηφοδελτίων.

Η εμπνευσμένη εφευρετικότητα των Ουκρανών, που προσαρμόζονται στο πεδίο της μάχης κάθε μέρα για να αντισταθούν στη ρωσική προέλαση, μπορεί σίγουρα να εφαρμοστεί στον τομέα των εκλογών. Είναι μόνο θέμα πολιτικής βούλησης.