Την ιστορία των πρώτων οπτικών εφέ τη διδάχθηκα στο πανεπιστήμιο. Εμαθα ότι ο Ζορζ Μελιέ εφάρμοσε πρωτοποριακές τεχνικές (όπως το stop-motion animation και οι πολλαπλές εκθέσεις φιλμ), για να προσγειώσει ένα διαστημόπλοιο στο «μάτι» του Φεγγαριού, το 1902. Επίσης, ότι, όταν προβλήθηκε «Η μεγάλη ληστεία του τρένου» το 1903, η συρραφή των σκηνών μέσω μοντάζ ήταν τόσο επιτυχημένη, που οι θεατές έβγαιναν ουρλιάζοντας από την αίθουσα, νομίζοντας πως όντως κινδυνεύουν να συγκρουστούν με τρένο. Επιπλέον, ότι ο Ορσον Γουέλς τρύπησε το πάτωμα σκηνικού, για να τοποθετήσει την κάμερα στο ύψος του εδάφους, ώστε ο χαρακτήρας του, «Πολίτης Κέιν», να μοιάζει πελώριος. Και είμαστε ακόμα στον ασπρόμαυρο κινηματογράφο!

Ποιες ήταν, λοιπόν, αυτές οι βασικές τεχνικές της αναλογικής τεχνολογίας, με τις οποίες οι κινηματογραφιστές δημιουργούσαν τόση μαγεία;

Μινιατούρες – Δημιουργία κόσμων σε μικρή κλίμακα: Μία από τις πιο αποτελεσματικές τεχνικές ήταν το να χρησιμοποιούν μακέτες και μινιατούρες. Στις πρώτες ταινίες «Star Wars», o καινοτόμος Τζορτζ Λούκας και η ομάδα του δημιούργησαν περίπλοκα μοντέλα διαστημόπλοιων και τοπίων που τους επέτρεψαν να απεικονίσουν τεράστιες διαγαλαξιακές μάχες και εκπληκτικές πλανητικές όψεις. Για πάρα πολλά χρόνια, η κατασκευή σκηνικών σε μινιατούρα ήταν πανάκεια για ταινίες δράσης και επιστημονικής φαντασίας.

Stop-motion animation – Δίνοντας ζωή σε άψυχα αντικείμενα: Το stop-motion animation είναι μία άλλη αξιοσημείωτη τεχνική που γοητεύει το κοινό εδώ και δεκαετίες, ζωντανεύοντας φανταστικούς χαρακτήρες καρέ προς καρέ. Στο «Κινγκ Κονγκ» (1933), ο εμβληματικός γιγάντιος πίθηκος ζωντάνεψε μέσω της σχολαστικής δουλειάς του Γουίλις Ο’ Μπράιαν, ο οποίος απαθανάτισε ένα μοντέλο πιθήκου καρέ καρέ, για να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση της κίνησης.

Πρακτικά εφέ – Από μηχανοκίνητα σκηνικά μέχρι ρομποτική: Στην ταινία «Βασιλικός γάμος» (1951) υπάρχει ένα εντυπωσιακό χορευτικό νούμερο, στο οποίο ο υπέροχος Φρεντ Αστέρ μοιάζει να χορεύει… στο ταβάνι! Αυτό επιτεύχθηκε χάρη σε μια ευρηματική μηχανική κατασκευή που μπορούσε να «γυρίζει» το σκηνικό ανάλογα με τη χορογραφία -κάτι σαν σκηνικό μέσα σε πλυντήριο ρούχων- δημιουργώντας την αίσθηση της έλλειψης βαρύτητας.

Αρκετά χρόνια αργότερα, ο μετρ στα οπτικά εφέ, Τζέιμς Κάμερον, πήγε τα πρακτικά εφέ ένα βήμα παραπέρα, με την πρωτοποριακή χρήση ρομποτικής στον «Εξολοθρευτή». Τα μάτια-λέιζερ και τα αναδιπλούμενα ρομποτικά μέλη του Τ-800 επιτεύχθηκαν μέσω ενός συνδυασμού κουκλοθέατρου, προσθετικών και καινοτόμων τεχνικών κάμερας, επηρεάζοντας αμέτρητες ταινίες που ακολούθησαν.

Αναλογική και ψηφιακή τεχνολογία… μαζί: Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί μια αναζωπύρωση στη χρήση πρακτικών εφέ, σε συνδυασμό με πιο πρόσφατες τεχνολογίες. Ο Τζέιμς Κάμερον (που στον «Τιτανικό» τοποθετούσε κοντούς κομπάρσους στο φόντο, για να μοιάζει μεγαλύτερο το πλοίο!) χρησιμοποίησε πολλά πρακτικά εφέ στις υποθαλάσσιες σκηνές του τελευταίου «Αβαταρ».

Στις πιο πρόσφατες ταινίες «Star Wars», γίνεται χρήση κουκλοθέατρου και πραγματικών σκηνικών μαζί με πιο εξελιγμένα οπτικά εφέ, τιμώντας τη νοσταλγική παράδοση του franchise χωρίς να απωθείται το νεαρότερο κοινό. Ενα κοινό που ίσως δεν γνωρίζει πως οι πιο διάσημοι τίτλοι αρχής στην κινηματογραφική ιστορία, αυτά τα κίτρινα γράμματα που κυλούν με προοπτική προς τα βάθη του γαλαξία, ήταν ένα «χειροποίητο» εφέ του 1977: μια κάμερα που κινηματογραφούσε την προβολή του κειμένου… υπό γωνία!

«And the rest is history», όπως λένε σ’ αυτό το μεγάλο χωριό, το Χόλιγουντ.