Πρόκειται για μια μέθοδο που η βιομηχανία ξεκίνησε να εφαρμόζει εν μέσω πληθωριστικής κρίσης, ώστε να κρατήσει σταθερές τις τιμές. Αν και είναι μια νόμιμη πρακτική, θεωρείται παραπλανητική για τα νοικοκυριά, τα οποία καλούνται να πληρώσουν περισσότερα χρήματα για μικρότερες συσκευασίες και θεωρείται ένας έμμεσος τρόπος ανατιμήσεων.

Η λίστα των προϊόντων που το περιεχόμενό τους έχει… συρρικνωθεί με τις τιμές να παραμένουν ίδιες όλο και μεγαλώνει και αφορά, κυρίως, τρόφιμα, όπως δημητριακά, γιαούρτια, σάλτσες, συσκευασμένα τυριά, βούτυρα, αλεσμένοι καφέδες, ψωμιά του τοστ, αλλά και σνακ, όπως σοκολατοειδή και πατατάκια. Αντίστοιχες πρακτικές ακολουθούν και προμηθευτικές εταιρίες απορρυπαντικών και ειδών προσωπικής υγιεινής, όπως αφρόλουτρα, σαμπουάν, βρεφικές πάνες κ.λπ.

Μάλιστα, πολλές βιομηχανίες, με πρόσχημα την υγεία των καταναλωτών, ώστε τα τρόφιμα να έχουν όσο το δυνατόν χαμηλότερη περιεκτικότητα σε συστατικά που επιβαρύνουν την υγεία, ανασυνθέτουν τα προϊόντα τους και συχνά μειώνουν και τις συσκευασίες.

Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ), την περίοδο 2010-2013 έχει καταγραφεί ανασύνθεση σε 968 προϊόντα. Την ίδια περίοδο εισήχθησαν στην αγορά 316 νέοι κωδικοί με μικρότερη μερίδα και 700 νέα προϊόντα αφορούν πιο υγιεινές επιλογές. Ειδικά την τελευταία τριετία (2021-2023) λανσαρίστηκαν στην αγορά 154 προϊόντα μικρότερου περιεχομένου έναντι 162 τη δεκαετία 2010-2020, ενώ τοποθετήθηκαν στο ράφι 206 νέα προϊόντα με πιο υγιεινές επιλογές.

Παραδείγματα

Χαρακτηριστικό παράδειγμα του shrinkflation αποτελεί γνωστή μάρκα δημητριακών που μέχρι πέρυσι η συσκευασία ήταν 600 γραμμάρια και κόστιζε 6,83 ευρώ και πλέον έχει μειωθεί στα 540 γραμμάρια. Ωστόσο, αντί η τιμή τους να πέσει στα 6,1 ευρώ, αυξήθηκε αρχικά στα 7,48 ευρώ και το τελευταίο εξάμηνο πωλούνται στα 6,95 ευρώ. Δηλαδή, οι καταναλωτές αγοράζουν 60 γραμμάρια λιγότερο προϊόν και πληρώνουν 0,12 ευρώ παραπάνω.

Αντίστοιχα, μεγάλη γαλακτοβιομηχανία περιόρισε το περιεχόμενο στο γιαούρτι της διατηρώντας στα ίδια επίπεδα τις τιμές. Ετσι, ενώ μέχρι πριν από λίγους μήνες οι καταναλωτές αγόραζαν 3 γιαούρτια των 200 γραμμαρίων στα 3,58 ευρώ, τώρα δίνουν τα ίδια χρήματα για να πάρουν τα τρία γιαούρτια σε συσκευασία 190 γραμμαρίων.

Πιο… προσεκτικά γίνονται οι ανατιμήσεις από πολυεθνική εταιρία που παράγει είδη προσωπικής υγιεινής και απορρυπαντικά, προσφέροντας στους καταναλωτές γνωστό αφρόλουτρο σε μικρότερη συσκευασία, διατηρώντας όμως και τη μεγάλη. Ετσι, δίπλα στο προϊόν των 650 ml (που προϋπήρχε), που πωλείται 4,78 ευρώ χωρίς προσφορά, προστέθηκε ένας ακόμα κωδικός σε συσκευασία 500 ml που η τιμή του είναι 3,91 ευρώ, αντί για 3,5 ευρώ που θα έπρεπε να κοστίζει. Οι καταναλωτές, λοιπόν, που θα επιλέξουν τη μικρή συσκευασία των 500 ml, νομίζοντας ότι έτσι εξοικονομούν χρήματα, θα πληρώσουν 0,40 ευρώ παραπάνω. Η μόνη κερδισμένη σε αυτήν την περίπτωση είναι η εταιρία, η οποία με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει να αυξήσει το περιθώριο κέρδους της.

Αλλες περιπτώσεις όπου ακολουθείται η πρακτική του shrinkflation είναι τα αλλαντικά, όπου η συσκευασία πολλών εταιριών έχει μειωθεί από τα 220 στα 160 γραμμάρια, οι μαργαρίνες από τα 250 στα 200 γραμμάρια και τα απορρυπαντικά από τις 50 στις 45 μεζούρες, χωρίς βέβαια να συνοδεύονται από την αντίστοιχη μείωση τιμών.

Μεγέθυνση συσκευασιών

Από την άλλη, βέβαια, υπάρχουν και κάποιες εταιρίες που αυξάνουν τις συσκευασίες τους διατηρώντας σταθερές ή και ρίχνοντας τις τιμές, σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν ή να αυξήσουν τα μερίδια αγοράς τους.

Για παράδειγμα, μεγάλη εταιρία αύξησε το περιεχόμενο γνωστού σαμπουάν από τα 360 ml στα 400 ml μειώνοντας, μάλιστα, την τιμή του από τα 5,77 στα 4,98 ευρώ. Ωστόσο, για το ίδιο προϊόν μείωσε το περιεχόμενο της μεγάλης συσκευασίας των 1.000 ml στα 800 ml, χωρίς όμως να προσαρμόζει ανάλογα και την τιμή. Ετσι, ενώ το 1 λίτρο στοίχιζε 9 ευρώ, τα 800 ml πωλούνται στα 8,78 ευρώ, αν και θα έπρεπε η αρχική τιμή να μην ξεπερνά τα 7,2 ευρώ.

Παράλληλα, μεγάλη εταιρία του κλάδου των τροφίμων, ενώ μείωσε τις συσκευασίες σε κάποια από τα κατεψυγμένα λαχανικά της από το 1 κιλό στα 900 γραμμάρια και αυτές των 450 γραμμαρίων στα 420 γραμμάρια, πριν από λίγο καιρό επανέφερε και πάλι τη μεγάλη συσκευασία του ενός κιλού και κατήργησε τα 900 γραμμάρια αυξάνοντας μεν την τιμή, αλλά σε χαμηλότερα επίπεδα απ’ ό,τι έπρεπε. Ετσι, ενώ ο αρακάς των 900 γραμμαρίων επωλείτο στα 3,98 ευρώ, η συσκευασία του ενός κιλού διατίθεται στα 4,16 ευρώ, αντί για 4,42 ευρώ.

Προειδοποιητικά… ταμπελάκια

Σε μια προσπάθεια να αποφευχθούν οι έμμεσες ανατιμήσεις και να προστατευτούν οι καταναλωτές, το υπουργείο Ανάπτυξης έχει προαναγγείλει ότι το προσεχές διάστημα θα καταστεί υποχρεωτική η σήμανση των προϊόντων που έχει μειωθεί το περιεχόμενό τους χωρίς να έχει μειωθεί η τιμή τους, ακολουθώντας το γαλλικό μοντέλο.

Πάντως, εκπρόσωποι των σούπερ μάρκετ υπογραμμίζουν στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ότι η σήμανση για το μειωμένο περιεχόμενο θα πρέπει να βρίσκεται πάνω στη συσκευασία και όχι σε ειδικό ταμπελάκι στο ράφι, σημειώνοντας ότι αυτό θα επιβαρύνει τις αλυσίδες και όχι τους ίδιους τους προμηθευτές που παράγουν αυτά τα προϊόντα. «Η λύση που πρέπει να προκριθεί είναι αυτοκόλλητο πάνω στη συσκευασία, ώστε να μπαίνει απευθείας από την προμηθευτική επιχείρηση και να είναι ευκρινές για τους καταναλωτές», επισημαίνουν οι ίδιες πηγές.