Η εικόνα αυτή, γνώριμη σε κάθε επισκέπτη της Μήλου, δεν είναι απλώς ένα ακόμη όμορφο σκηνικό του Αιγαίου·είναι η ζωντανή μνήμη μιας εποχής που το νησί ζούσε στον ρυθμό των ψαράδων και της θάλασσας.

Αυτήν ακριβώς την εικόνα έρχεται να θωρακίσει η πρόσφατη Υπουργική Απόφαση του υφυπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Στέφανου Γκίκα, με την οποία χαρακτηρίζονται ως διατηρητέα πενήντα οκτώ «Σύρματα» και κτίρια συνοδείας στα Μανδράκια της Μήλου. Η απόφαση, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ (Δ/749/1-10-2025), ακολουθεί την ομόφωνη εισήγηση του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Αιγαίου και αποτελεί το πρώτο θεσμικό πλαίσιο προστασίας ενός από τα πιο αυθεντικά οικιστικά σύνολα του νησιού.

Τα «Σύρματα» δεν είναι απλά κτίσματα. Είναι μονόχωρα υπόσκαφα ή ημιυπόσκαφα, χτισμένα κυριολεκτικά πάνω στο κύμα, με τον χώρο τους μελετημένο ώστε να χωρά η βάρκα τον χειμώνα. Το όνομά τους προέρχεται από το «σύρσιμο» των σκαφών μέσα και έξω από τη θάλασσα. Στα Μανδράκια σχηματίζουν μια συμπαγή ομάδα, όπου κάθε μικρό κτίσμα με τη χαρακτηριστική χρωματιστή πόρτα στέκεται πλάι στο άλλο, δημιουργώντας μια μοναδική αρχιτεκτονική σύνθεση, άρρηκτα δεμένη με το τοπίο. Πρόκειται για ένα παραθαλάσσιο οικιστικό σύνολο με ξεχωριστή πολιτιστική, κοινωνική, λαογραφική και αισθητική αξία, που έχει διατηρήσει σχεδόν αναλλοίωτη την εικόνα του στο πέρασμα του χρόνου.

Στη Μήλο συναντώνται σε δεκατέσσερις συμπαγείς ομάδες, με πιο γνωστές εκείνες στον Κλήμα, τον Φυροπόταμο, τα Καμίνια, τον Προβατά, τον Αγιο Κωνσταντίνο και φυσικά στα Μανδράκια.

Από τις παραπάνω περιοχές διαπιστώθηκε από την τεχνική μελέτη του υπουργείου Ναυτιλίας, ότι στην περιοχή Μανδράκια, τα Σύρματα διατηρούν την αυθεντικότητα τους και δεν έχουν υποστεί αναστρέψιμες επεμβάσεις για αυτό επιλέχθηκε πιλοτικά να προχωρήσει η διατήρησή τους και η ανάδειξή τους.

ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ

Η τουριστική ανάπτυξη της Μήλου έφερε μαζί της πιέσεις για αλλαγές: αρκετά «Σύρματα» μετατράπηκαν σε κατοικίες ή καταλύματα, με συχνά αταίριαστες προσθήκες. Πέργκολες, μεγάλες τζαμόπορτες, μπάρμπεκιου και μηχανολογικές εγκαταστάσεις άρχισαν να αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία τους, απειλώντας να σβήσουν το αυθεντικό τους πρόσωπο. Η εικόνα αυτή θορύβησε την τοπική κοινωνία και τις αρμόδιες αρχές, που αποφάσισαν να κινηθούν θεσμικά για να διασώσουν αυτό το μοναδικό κομμάτι της ναυτικής και λαϊκής αρχιτεκτονικής.

Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ

Η διαδικασία δεν υπήρξε βιαστική. Με ευθύνη του Τμήματος Διατηρητέων Κτιρίων και Φυσικού Κάλλους της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, προηγήθηκε διαβούλευση με τον Δήμο Μήλου και την τοπική κοινωνία, ώστε να ακουστούν όλες οι απόψεις και να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο που θα συνδυάζει την προστασία με τις ανάγκες των κατοίκων. Η γνωμοδότηση του ΚΕΣΑΑ υπήρξε ομόφωνα θετική, γεγονός που υπογράμμισε την αξία και τη μοναδικότητα του οικιστικού συνόλου.

Η ΑΠΟΦΑΣΗ

Με την απόφαση τέθηκαν σαφείς όροι και περιορισμοί για τη διατήρηση όχι μόνο των ίδιων των «Συρμάτων» αλλά και του περιβάλλοντος χώρου τους. Οι μικροί δρομίσκοι, τα πλατώματα, τα σκαλοπάτια που οδηγούν στη θάλασσα εντάχθηκαν και αυτά στο καθεστώς προστασίας, καθώς αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εικόνας και της λειτουργίας του οικιστικού συνόλου. Καθορίστηκε επίσης ζώνη προστασίας, ώστε να αποτραπεί κάθε νέα επέμβαση που θα μπορούσε να αλλοιώσει τον χαρακτήρα του.

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

«Με τη σημαντική απόφαση που εκδόθηκε για την προστασία των “Συρμάτων” και των κτιρίων συνοδείας στην περιοχή Μανδράκια της Μήλου, τίθεται το θεσμικό πλαίσιο διατήρησης του απολύτως ενταγμένου στο φυσικό περιβάλλον οικιστικού συνόλου. Σε αυτήν την προσπάθεια προστασίας της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς και της διατήρησης της αυθεντικής ταυτότητας για τις μελλοντικές γενιές, ως υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε ανάλογες», δήλωσε ο υφυπουργός Στέφανος Γκίκας.