Μετά την επιλογή των Βρετανών να χαράξουν ανεξάρτητη πορεία από το ευρωπαϊκό μπλοκ και τα τείχη που ύψωσαν, ξεκίνησε μαζική έξοδος Ευρωπαίων σπουδαστών, ανάμεσά τους και πολλοί Ελληνες, που στράφηκαν σε άλλα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Πλέον, τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πασχίζουν να προσελκύσουν Ευρωπαίους φοιτητές, αλλά και διδάσκοντες, και βλέπουν το επίπεδο της ποιότητας στην εκπαιδευτική διαδικασία και έρευνα να υποχωρεί, σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας για τον αντίκτυπο του Brexit στα πανεπιστήμια.

Το ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19 θόλωσε την εικόνα στην αρχή, όμως πλέον είναι καθαρή και αναμφίβολα αρνητική για τη Βρετανία, επισημαίνεται στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε για το βρετανικό περιοδικό «Times Higher Education» που εξειδικεύεται σε θέματα εκπαίδευσης. Με τα δίδακτρα να τριπλασιάζονται εν μία νυκτί για τους πολίτες των χωρών-μελών της Ε.Ε., που επιπλέον εξαιρούνται από τα προγράμματα παροχής υποτροφιών του βρετανικού κράτους, τα οποία σε μεγάλο βαθμό κάλυπταν το κόστος των διδάκτρων, σε συνδυασμό με τη διαδικασία χορήγησης άδειας παραμονής για σπουδές που έγινε πιο περίπλοκη, χρονοβόρα και κοστοβόρα, πολλοί Ευρωπαίοι επιλέγουν για τις σπουδές τους άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Ολλανδία

Στις πρώτες επιλογές είναι η Ολλανδία (σήμερα το 72% των φοιτητών που δεν είναι Ολλανδοί στα πανεπιστήμιά της είναι πολίτες άλλων χωρών-μελών της Ε.Ε.), η Δανία, η Γερμανία ή η Κύπρος, όπου αυξήθηκαν παράλληλα τα αγγλόφωνα προγράμματα σπουδών, τα δίδακτρα είναι πιο προσιτά και παρέχονται υποτροφίες. Στην Ιρλανδία, μετά το Brexit, καταγράφηκε αύξηση 32% στις εγγραφές Ευρωπαίων σπουδαστών. Εκτός Ευρώπης, πιο δημοφιλείς προορισμοί έγιναν ο Καναδάς και οι ΗΠΑ, τουλάχιστον μέχρι σήμερα, καθώς με τον πόλεμο που έχει κηρύξει ο Τραμπ στην ανώτατη εκπαίδευση, αρχίζει να σημειώνεται κύμα εξόδου και από αμερικανικές πανεπιστημιακές σχολές.

«Η Βρετανία έγινε πιο αφιλόξενος προορισμός για σπουδές», σημειώνει ο Αναντ Μένον, καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Διεθνών Σχέσεων στο King’s College του Λονδίνου και επικεφαλής του think tank «UK in a Changing Europe». Η σύνθεση του φοιτητικού πληθυσμού άλλαξε, όπως δείχνουν τα στοιχεία της βρετανικής Στατιστικής Υπηρεσίας για την Ανώτατη Εκπαίδευση (Higher Education Statistics Agency – Hesa). Ενδεικτικά, το ακαδημαϊκό έτος 2018-19 οι Ευρωπαίοι μεταπτυχιακοί φοιτητές αντιπροσώπευαν το 20% του συνόλου των σπουδαστών. Το 2020-21 το ποσοστό μειώθηκε σε 15% και το 2023 είχε πέσει στο 6%.

Το ακαδημαϊκό έτος 2022-23 καταγράφηκαν συνολικά 28.905 Ευρωπαίοι φοιτητές σε βρετανικά πανεπιστήμια. Ο αριθμός μειώθηκε κατά 40% σε έναν χρόνο. Ηταν το ναδίρ από το 2008-2009, τη χρονιά που ξέσπασε η διεθνής οικονομική κρίση. Από το 2022-23, που άρχισε το κύμα εξόδου των Ευρωπαίων, δεκαπλασιάστηκε ο αριθμός εγγραφών σπουδαστών από Κίνα, Ινδία και Νιγηρία. Οι φοιτητές τρίτων χωρών αυξήθηκαν κατά 32% την ακαδημαϊκή χρονιά 2021-22.

Προσωπικό

Λόγω του «αφιλόξενου κλίματος» τα βρετανικά πανεπιστήμια δυσκολεύονται να προσελκύσουν και διδακτικό προσωπικό υψηλής ποιότητας από χώρες της Ε.Ε. Το 2019 το ποσοστό Ευρωπαίων διδασκόντων ήταν 18%. Το 2024 είχε μειωθεί στο 15%. Οι μη Ευρωπαίοι διδάσκοντες διπλασιάστηκαν σε μία δεκαετία. Προκειμένου να αντισταθμίσουν τις απώλειες εσόδων από τη φυγή των Ευρωπαίων και να παραμείνουν οικονομικά βιώσιμα, σύμφωνα με την έρευνα, πολλά βρετανικά πανεπιστήμια χαλάρωσαν τα κριτήρια εγγραφής, με αποτέλεσμα να δέχονται φοιτητές από τρίτες χώρες, με φτωχό επίπεδο γνώσης αγγλικών και χαμηλούς βαθμούς.

Επιπλέον, με την έξοδο από το μπλοκ, η Βρετανία έχασε την πρόσβαση σε ευρωπαϊκά κονδύλια για έρευνα, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση και της ποιότητας των ερευνητικών προγραμμάτων, σημειώνεται στην έρευνα.

40.000 Ελληνες στο εξωτερικό

Πριν από το Brexit φοιτούσαν σε βρετανικά πανεπιστήμια περίπου 11.500 Ελληνες, κυρίως σε μεταπτυχιακά προγράμματα. Το 2022 είχαν μείνει 9.500, με καθοδική τάση. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, περίπου 40.000 Ελληνες σπουδάζουν σήμερα σε ξένα πανεπιστήμια. Μετά την έξοδο της Βρετανίας από την Ε.Ε. ενισχύθηκε η προτίμησή τους για σπουδές σε κυπριακές πανεπιστημιακές σχολές που προσφέρουν και πολλά προγράμματα εξ αποστάσεως. Η Κύπρος έχει προσελκύσει περίπου 18.000 Ελληνες φοιτητές τα τελευταία χρόνια. Οι Ελληνες σπουδαστές ακολούθησαν επίσης τη γενικότερη ευρωπαϊκή τάση και στράφηκαν προς Ολλανδία, Γερμανία, Ιταλία και ΗΠΑ εκτός Ευρώπης. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, το 2022 φοιτούσαν ενδεικτικά περίπου 4.300 Ελληνες στη Γερμανία, 4.100 στη Βουλγαρία, 3.200 στην Ολλανδία (και 4.500 έναν χρόνο αργότερα), 2.500 στις ΗΠΑ.