Περίπου 4.000 άτομα έως 90 ετών υποβλήθηκαν σε εξετάσεις εγκεφάλου ώστε να αποκαλυφθούν οι συνδέσεις ανάμεσα στα εγκεφαλικά κύτταρα.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ έδειξαν ότι ο εγκέφαλος παραμένει σε εφηβικό στάδιο μέχρι τις αρχές της δεκαετίας των τριάντα, όταν «φτάνει στο αποκορύφωμά του».

Υποστηρίζουν ότι τα αποτελέσματα μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε γιατί ο κίνδυνος εμφάνισης ψυχικών νοσημάτων και άνοιας αλλάζει στη διάρκεια της ζωής.

Ο εγκέφαλος αλλάζει συνεχώς καθώς αποκτά νέες γνώσεις και εμπειρίες — όμως η έρευνα δείχνει ότι αυτό δεν είναι μια σταθερή, ομαλή πορεία από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο.

Αντίθετα, υπάρχουν πέντε εγκεφαλικές φάσεις:

Παιδική ηλικία — από τη γέννηση έως τα 9

Εφηβεία — από τα 9 έως τα 32

Ενήλικη ζωή — από τα 32 έως τα 66

Πρώιμη γήρανση — από τα 66 έως τα 83

Ύστερη γήρανση — από τα 83 και μετά

«Ο εγκέφαλος αναδιοργανώνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Ενισχύει και αποδυναμώνει συνεχώς συνδέσεις και δεν ακολουθεί μια σταθερή πορεία — υπάρχουν διακυμάνσεις και φάσεις αναδιοργάνωσης του εγκεφάλου», εξηγεί η Δρ. Αλέξα Μάουσλι στο BBC.

Κάποιοι άνθρωποι θα φτάσουν σε αυτές τις φάσεις νωρίτερα ή αργότερα — αλλά οι ερευνητές τόνισαν πόσο καθαρά ξεχώρισαν αυτές οι ηλικίες στα δεδομένα.

Τα μοτίβα αυτά έγιναν ορατά μόνο επειδή η έρευνα περιλάμβανε μεγάλο αριθμό εγκεφαλικών εξετάσεων, που δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications.

Οι πέντε φάσεις του εγκεφάλου

1) Παιδική ηλικία

Στη φάση αυτή ο εγκέφαλος αυξάνει γρήγορα σε μέγεθος, αλλά ταυτόχρονα «ξεφορτώνεται» την υπερβολική ποσότητα συνδέσεων (συναπών), που δημιουργήθηκαν στην αρχή της ζωής.

Ο εγκέφαλος γίνεται λιγότερο αποδοτικός. Λειτουργεί σαν ένα παιδί που περιπλανιέται σε ένα πάρκο χωρίς προορισμό, αντί να πηγαίνει από το Α στο Β.

2) Εφηβεία

Αυτό αλλάζει απότομα στην ηλικία των 9 ετών, όταν οι συνδέσεις του εγκεφάλου μπαίνουν σε φάση «σκληρής αποδοτικότητας». «Είναι μια τεράστια μεταβολή», αναφέρει η Δρ. Μάουσλι, περιγράφοντας την πιο έντονη αλλαγή ανάμεσα στις εγκεφαλικές φάσεις.

Είναι επίσης η περίοδος όπου εμφανίζεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος εκδήλωσης ψυχικών διαταραχών.

Παρόλο που ξεκινά κοντά στην εφηβεία, νέα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή η φάση τελειώνει πολύ αργότερα από όσο πιστεύαμε: όχι στην εφηβική ηλικία, ούτε στα 20, αλλά στις αρχές των 30.

Είναι η μοναδική περίοδος όπου το δίκτυο των νευρώνων γίνεται πιο αποδοτικό. Η Δρ. Μάουσλι εξηγεί ότι αυτό επιβεβαιώνει ότι οι εγκεφαλικές λειτουργίες «κορυφώνονται στις αρχές των τριάντα», αλλά είναι «εντυπωσιακό» ότι ο εγκέφαλος βρίσκεται στην ίδια φάση από τα 9 έως τα 32.

3) Ενήλικη ζωή

Ακολουθεί η πιο σταθερή περίοδος του εγκεφάλου, που διαρκεί περίπου τρεις δεκαετίες.

Οι αλλαγές είναι πιο αργές σε σχέση με τις «εκρήξεις» που προηγούνται, αλλά από εδώ βλέπουμε την εγκεφαλική αποδοτικότητα να αρχίζει να μειώνεται.

Η Δρ. Μάουσλι σημειώνει ότι αυτό «ταιριάζει με την σταθεροποίηση της προσωπικότητας και της νοημοσύνης», που πολλοί έχουμε δει στον εαυτό μας ή σε άλλους.

4) Πρώιμη γήρανση

Ξεκινά στα 66. Δεν πρόκειται για ξαφνική παρακμή, αλλά για αλλαγές στο πώς συνδέεται ο εγκέφαλος.

Αντί να λειτουργεί ενιαία, χωρίζεται σε ομάδες περιοχών που λειτουργούν πιο στενά — σαν μέλη μιας μπάντας που ξεκινούν σόλο καριέρα.

Σε αυτή την ηλικία αρχίζουν επίσης να εμφανίζονται άνοια και υψηλή πίεση, παρότι η μελέτη εξέτασε υγιείς εγκεφάλους.

5) Ύστερη γήρανση

Μετά τα 83. Υπάρχουν λιγότερα δεδομένα, αφού είναι δύσκολο να βρεθούν υγιείς ηλικιωμένοι για σάρωση εγκεφάλου. Οι αλλαγές μοιάζουν με αυτές της πρώιμης γήρανσης, αλλά είναι πιο έντονες.

Η Δρ. Μάουσλι σημειώνει ότι την εξέπληξε πόσο καλά οι «εγκεφαλικές φάσεις» ευθυγραμμίζονται με ορόσημα όπως η εφηβεία, οι αλλαγές υγείας και ακόμη και μεγάλες κοινωνικές μεταβάσεις των 30, όπως η τεκνοποίηση.

Απόψεις ειδικών

Ο καθηγητής Ντάνκαν Άστιλ από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ δήλωσε:
«Πολλές νευροαναπτυξιακές και νευρολογικές καταστάσεις σχετίζονται με το πώς είναι συνδεδεμένος ο εγκέφαλος… Οι διαφορές αυτές εξηγούν δυσκολίες στην προσοχή, στη γλώσσα, στη μνήμη και σε πολλές άλλες συμπεριφορές.»

Η καθηγήτρια Τάρα Σπάιρς-Τζόουνς από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου πρόσθεσε:
«Πρόκειται για μια εξαιρετική μελέτη, που δείχνει πόσο αλλάζει ο εγκέφαλος στη διάρκεια της ζωής μας.»
Ωστόσο, τόνισε ότι «δεν θα βιώσουν όλοι αυτές τις αλλαγές στις ίδιες ηλικίες.»