Αντικαταστάθηκαν από το Hawk-Eye. Η Τεχνητή Νοημοσύνη κέρδισε άλλη μία μάχη από τον άνθρωπο. Παραμένει το ερώτημα ποιος θα κερδίσει τον πόλεμο. Τα σπορ αλλάζουν. Η τεχνολογία εισβάλλει δυναμικά και σε αυτά και κυρίως στον τρόπο με τον οποίο θα παίρνονται οι αποφάσεις από διαιτητές και κριτές. Πολλοί πιστεύουν πως πρόκειται για τσουνάμι που θα καταστρέψει τα αθλήματα, υπάρχει όμως και η άποψη που κάνει λόγο για ένα τεχνολογικό κύμα που καθαρίζει τα πάντα και φέρνει διαφάνεια και αντικειμενικότητα. Ας δούμε σε τι βαθμό διαφεντεύει η ΑΙ τα σπορ, σημειώνοντας πως για πρώτη φορά στην ιστορία, χρησιμοποιήθηκε η τεχνολογία Hawk-Eye το 2001 στο κρίκετ για να εντοπίζεται η πορεία της μπάλας.

• ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ: Το Hawk‑Eye έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του όταν εισήχθη στο πρόγραμμα της αγγλικής Πρέμιερ Λιγκ το 2013-14 με στόχο να επιβεβαιώνει τα γκολ, ότι δηλαδή η μπάλα πέρασε τη γραμμή του τέρματος. Το VAR ξεκίνησε πιλοτικά τη λειτουργία του στις αρχές της δεκαετίας του 2010, δοκιμάστηκε σε ήσσονος σημασίας διοργανώσεις, χρησιμοποιήθηκε σε αγώνες το 2016 και έκανε το επίσημο ντεμπούτο του στα τελικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2018 με σημαντική υποστήριξη ΑΙ. Η υποστήριξη είχε να κάνει και με τη χρήση αισθητήρων μέσα στην μπάλα για να επιβεβαιώνεται ανά πάσα στιγμή η θέση της στο γήπεδο. Το ημιαυτόματο οφσάιντ και η goal-line technology έκαναν την εμφάνισή τους στο Μουντιάλ του 2022, χρησιμοποιήθηκαν ολόκληρη την περσινή χρονιά στην Πρέμιερ Λιγκ και πλέον έφτασαν και στην Ελλάδα, ενώ θα χρησιμοποιηθούν κανονικά σε Ισπανία και Γαλλία την επόμενη περίοδο.

• ΤΕΝΙΣ: Το Hawk‑Eye υπήρχε από το 2006 σε διάφορα τουρνουά, αλλά σταδιακά ενσωμάτωσε «machine learning» σε αλγόριθμους για καλύτερη ακρίβεια. Από το 2020 χρησιμοποιήθηκε στα Grand Slam τουρνουά με σκληρή επιφάνεια, το US OPEN και το Αυστραλιανό ΟPΕΝ, αντικαθιστώντας πλήρως τους επόπτες γραμμής. Στο περσινό Αυστραλιανό ΟΡΕΝ προχώρησαν ακόμα περισσότερο, κάνοντας πειραματικές δοκιμές για ανίχνευση κλήσεων πέλματος των αθλητών με σκελετική παρακολούθηση. Φέτος για πρώτη φορά το Hawk‑Eye χρησιμοποιείται και στο ιστορικό Γουίμπλεντον, που δεν έχει πια επόπτες γραμμής. Από τους 350 επόπτες που… έπιαναν δουλειά κάθε χρόνο τέτοια εποχή στο Γουίμπλεντον, παραμένουν μόνο 80. Κι αυτοί θα χρησιμοποιηθούν σε βοηθητικές δουλειές κατά τη διάρκεια των αγώνων, αλλά θα είναι και σε επιφυλακή, μήπως κάτι δεν πάει καλά με το αυτόματο σύστημα και χρειαστεί να μπουν στο γήπεδο και να δείξουν με το χέρι τους αν η μπάλα είναι μέσα ή έξω. Αντιστέκεται το Ρολάν Γκαρός, το οποίο όχι μόνο δεν αντικαθιστά τους επόπτες, αλλά αρνείται να χρησιμοποιήσει το Hawk‑Eye έστω για να μπορούν να ζητούν οι τενίστες επανέλεγχο μίας φάσης. Οι διοργανωτές στηρίζονται στο σημάδι που αφήνει το μπαλάκι στο χώμα και προτιμούν να κατεβαίνει ο ίδιος ο διαιτητής από την καρέκλα για να ελέγξει, παρά να εισαγάγουν την τεχνολογία στο διάσημο τουρνουά.

• ΜΠΑΣΚΕΤ, ΒΟΛΕΪ, ΠΟΛΟ: Στα δύο αθλήματα χρησιμοποιείται το βίντεο για να λαμβάνονται σωστές αποφάσεις από τους διαιτητές, με τις ομάδες, μέσω των αρχηγών και των προπονητών τους, να έχουν δικαίωμα να ζητήσουν επανέλεγχο μίας φάσης. Προς στιγμήν, η ΑΙ δεν επεμβαίνει σε κριτική απόφαση κατά τη διάρκεια του αγώνα.

• ΜΠΑΣΚΕΤ ΝΒΑ: Το Hawk‑Eye χρησιμοποιήθηκε κυρίως στα πλέι οφς το 2023-24 και ήταν ενεργό και την περσινή περίοδο. Γίνεται χρήση πολλών καμερών υψηλής ταχύτητας και αλγόριθμων όρασης υπολογιστή. Εντοπίζεται με ακρίβεια η θέση της μπάλας, η κίνηση των παικτών με ακρίβεια χιλιοστού, ο χρονισμός κάθε φάσης. Οι διαιτητές το συμβουλεύονται για τις αμφιλεγόμενες φάσεις, αλλά έχουν τον τελευταίο λόγο. Ωστόσο εξετάζεται σε 2-3 χρόνια να επεκταθεί και να υπάρχει υβριδικό (ημιαυτόματο) σύστημα διαιτησίας. Δηλαδή, σε κάποιες φάσεις (αν η μπάλα είναι εντός ή εκτός ορίων, αν το σουτ ήταν εμπρόθεσμο, αν κόπηκε αντικανονικά ένα σουτ) θα επεμβαίνει αυτόματα, παρακάμπτοντας τους διαιτητές. Αλλες φάσεις θα εξαρτώνται από την τελική απόφαση των διαιτητών.

• ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ: Πειραματικά η χρήση της ΑΙ στη γυμναστική ξεκίνησε το 2017. Το 2021 η Διεθνής Ομοσπονδία Γυμναστικής ενέκρινε την πιλοτική χρήση συστήματος αξιολόγησης με υπολογιστική όραση. Πρόκειται για το JSS, το «Judging Support System», το οποίο χρησιμοποιεί τρισδιάστατους αισθητήρες για να αναλύει τις κινήσεις του σώματος σε πραγματικό χρόνο, να μετράει τις γωνίες των αρθρώσεων και τη διάρκεια των κινήσεων και να βοηθά στον προσδιορισμό του βαθμού δυσκολίας και της τεχνικής ακρίβειας. Η χρήση γίνεται κυρίως στην ενόργανη, σε δίζυγο, δοκό, ασκήσεις εδάφους, όπου είναι δύσκολο να μετρηθούν οπτικά λεπτομέρειες της τεχνικής. Η Διεθνής Ομοσπονδία τονίζει ότι στόχος είναι να βοηθήσει τους κριτές και όχι να τους αντικαταστήσει.

• ΣΤΙΒΟΣ: Η ΑΙ βοηθά στο φώτο φίνις, το οποίο έχει εξελιχθεί με τα χρόνια. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού το φώτο φίνις είχε τη δυνατότητα ανάλυσης 40.000 εικόνων το δευτερόλεπτο για να φανεί ποιος αθλητής τερμάτισε πρώτος. Στις εκκινήσεις ανιχνεύεται ο χρόνος αντίδρασης των αθλητών. Σε άλματα και ρίψεις αναλύεται η ακριβής θέση προσγείωσης ή ρίψης και εντοπίζεται αν κάποιος πάτησε εκτός της κατάλληλης ζώνης. Στους Ολυμπιακούς του Παρισιού, η ΑΙ χρησιμοποιήθηκε στο βάδην για να ανιχνεύει σε πραγματικό χρόνο παραβάσεις των αθλητών, όπως το «διπλό βήμα».

• ΚΟΛΥΜΒΗΣΗ, ΚΑΤΑΔΥΣΕΙΣ: Η ΔΟΕ συζήτησε πιλοτικές εφαρμογές AI για την κολύμβηση και τις καταδύσεις ήδη από το 2024. Στις καταδύσεις η ΑΙ εντοπίζει όλες τις κινήσεις των αθλητών από τον βατήρα μέχρι την είσοδο στο νερό και παράγει αυτόματες βαθμολογίες. Αν οι βαθμολογίες των κριτών είναι σημαντικά ανώτερες ή κατώτερες, σημειώνεται «alert» και μπορεί να ζητηθεί επανεξέταση.
• ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ: Η NFL δοκιμάζει το σύστημα Hawk‑Eye από την pre-season του 2024 για πιο ακριβείς αποφάσεις πρώτων «downs», αλλά η τελική απόφαση μένει στους διαιτητές.

Οι δύο όψεις του νομίσματος

Τελικά, είναι… ευχή ή κατάρα η ΑΙ στα σπορ; Βοηθά τα αθλήματα και πρέπει να εξελιχθεί και σταδιακά να αντικαταστήσει τους διαιτητές και τους κριτές ή όχι; Προφανώς οι απόψεις διίστανται. Στα θετικά της ΑΙ προσμετράται ο άμεσος και ακριβής (έως έναν βαθμό) εντοπισμός των παραβάσεων. Εξαλείφονται τα ανθρώπινα λάθη των διαιτητών-κριτών που μπορεί να οφείλονται σε κακή ορατότητα, κόπωση, έλλειψη ικανότητας, ψυχολογική πίεση. Εξασφαλίζονται η αντικειμενικότητα και η αξιοκρατία, με άμεση απόδειξη των πεπραγμένων στα γήπεδα, οπότε εκμηδενίζονται οι γκρίνιες και οι διαφωνίες. Υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Οι καθυστερήσεις στη ροή των αγώνων αποτελούν πρόβλημα. Οι τεχνολογικές υποδομές είναι ακριβές και δεν είναι προσβάσιμες σε μικρότερες διοργανώσεις, οπότε δεν υπάρχει ισονομία. Η ΑΙ βασίζεται σε δεδομένα και αν αυτά είναι ατελή, οδηγούμαστε σε λάθος συμπεράσματα. Η υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογία αφαιρεί τη μαγεία του ανθρώπινου. Ακόμα κι ένα διαιτητικό λάθος έχει την αξία του, συμβάλλοντας στην ένταση, στο δράμα, γράφοντας ιστορία.