Είναι ένα ταξίδι στους ήχους και τις λέξεις ενός ανθρώπου που αναμετρήθηκε με τα όρια της πραγματικότητας. Ενας όρμος φαντασίας, προστατευμένος, όπως η λέξη χονολουλού υποδηλώνει, όπου η τέχνη έγινε κιβωτός για να αντέξει τη φθορά, τον πόλεμο, την απώλεια.

Με σπάνιες ηχογραφήσεις από τη δεκαετία του ’30 και βιωματικά του κείμενα, ο Μπέζος επιστρέφει όχι σαν φολκλορικό φάντασμα, αλλά σαν σύγχρονος συνομιλητής. Ο Δημήτρης Κούρτης μάς μιλά για τον Μπέζο, για τις ηχογραφήσεις, για τη μνήμη που σώζει και για έναν ήχο που –τελικά- δεν μοιάζει με κανέναν άλλο.

_ Ο Κώστας Μπέζος είναι μια μορφή που κινείται στα όρια πολλών ειδών τέχνης και μουσικής. Ποιο κομμάτι της προσωπικότητάς του θεωρείτε ότι έμεινε περισσότερο αθέατο και γιατί;

Ο Κώστας Μπέζος υπήρξε μια μορφή πολυδιάστατη, που δεν χωρά εύκολα σε κατηγορίες. Πίσω από τις πολλαπλές του ιδιότητες ξεδιπλώνεται το πορτρέτο ενός ανήσυχου πνεύματος, βαθιά καλλιτεχνικού και με έντονη περιέργεια για τη ζωή. Σκηνογράφος σε θεατρικά έργα, σκιτσογράφος στις εφημερίδες της Αθήνας, μουσικός και συνθέτης, δημοσιογράφος, ηθοποιός, στιχουργός, περιηγητής αλλά και αθεράπευτος γλεντζές – όλες αυτές οι εκφάνσεις συγκλίνουν σε έναν άνθρωπο που βίωσε την εποχή του με πάθος. Αυτό είναι το κομμάτι της προσωπικότητάς του που είχε μείνει αθέατο και αντανακλά ακόμα και στο σήμερα. Ωστόσο, αυτό που πραγματικά τον συνεπήρε ήταν οι χαβάγιες, ένα κράμα μουσικής από τη Χαβάη, φοξ τροτ, σερενάτας, ρεμπέτικων ταξιμιών, ταγκό και ελληνικής καντάδας, με στοιχεία βαριετέ και επιθεώρησης. Η ανάγκη της φυγής, της ονειροπόλησης και της υπέρβασης της καθημερινότητας μέσα στα ονειρικά τοπία που πρόσφερε ο εξωτισμός που απέπνεε μια μουσική με προέλευση από τα νησιά της Χαβάης είναι στοιχεία που ανέδειξαν τον Μπέζο ως ένας από του πιο σημαντικούς μποέμ καλλιτέχνες του Μεσοπολέμου, πριν τελικά αυτός καταρρεύσει στην Κατοχή.

_ Η «Χονολουλού» λειτουργεί σχεδόν σαν μεταφορά ενός εσωτερικού τοπίου. Πόσο συνειδητά πιστεύετε ότι ο Μπέζος οικοδομεί έναν φανταστικό όρμο για να φυγαδεύσει τον εαυτό του από την πραγματικότητα του Μεσοπολέμου και της Κατοχής;

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, η Ελλάδα βυθίζεται σε ένα τοπίο αβεβαιότητας και συνεχών αναταραχών. Η άφιξη των Μικρασιατών προσφύγων προκαλεί βαθιές κοινωνικές και πολιτικές αναταράξεις, ενώ η διεθνής οικονομική κρίση και η πτώχευση του 1932 εντείνουν την ασφυκτική ατμόσφαιρα λιτότητας και στερήσεων. Τα τραύματα της Μικρασιατικής Καταστροφής δεν έχουν επουλωθεί, την ώρα που στρατιωτικά κινήματα και πραξικοπήματα διαδέχονται το ένα το άλλο, καθιστώντας την αστάθεια καθημερινότητα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο συλλογικής ματαίωσης και αποπροσανατολισμού, γεννιέται μια έντονη επιθυμία φυγής σε κάτι ιδανικό, μακρινό και εξωτικό όπως οι χαβανέζικες μελωδίες που λειτουργούν ως μια φαντασιακή έξοδος σε έναν κόσμο ανέγγιχτο, που αντιπαραβάλλεται στη σκληρή πραγματικότητα της εποχής. Ο Μπέζος αγκυροβολεί σε αυτόν τον φανταστικό όρμο, μεταθέτοντας διαρκώς το όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας.

_ Στην έκδοση παρατίθενται βιωματικά κείμενα του Μπέζου με βαθιά λογοτεχνικά χαρακτηριστικά. Πώς προσεγγίσατε τη σύνδεση λόγου και ήχου; Ποιο ήταν το πιο συγκινητικό ή αναπάντεχο εύρημα της ερευνητικής σας διαδρομής;

Σε αυτή την έκδοση επιχειρώ να φωτίσω τη ζωή και το έργο του Κώστα Μπέζου μέσα από ένα πολυδιάστατο αφήγημα, σχεδιάζοντας ένα εμβυθιστικό περιβάλλον που συνδυάζει εικόνα, ήχο και αφηγήσεις. Η έκδοση αξιοποιεί ποικίλα υλικά -φωτογραφίες, σκίτσα, ήχους, προσωπικές αφηγήσεις και ταξιδιωτικά κείμενα- προκειμένου να φέρει τον αναγνώστη σε επαφή με μια περασμένη εποχή και να τον συστήσει με τον πρωταγωνιστή αυτής της ιστορίας. Το φωτογραφικό υλικό που περιλαμβάνεται και δημοσιεύεται για πρώτη φορά παρουσιάζει τον Μπέζο από την παιδική του ηλικία μέχρι και τις μουσικές περιοδείες με την μπάντα του, τα «Ασπρα Πουλιά». Πολλές από τις φωτογραφίες της έκδοσης ταυτίζονται με τα ταξιδιωτικά κείμενα του Μπέζου και ο αναγνώστης νιώθει σαν να τον ακούει να μιλάει καθώς εκείνος ταξιδεύει με το πλοίο στην Κωνσταντινούπολη το 1937, ενώ έχει την ευκαιρία να δει και φωτογραφίες του πάνω σε αυτό το πλοίο. Από όλη αυτή τη συνθήκη, δεν θα μπορούσε να λείπει και η επιμέλεια μιας συνοδευτικής μουσικής έκδοσης με χαβάγιες, έτσι ώστε να μπορεί ο αναγνώστης να εμβυθιστεί σε ονειρικές μελωδίες και να ακούσει τη φωνή του Μπέζου. Πολλά ήταν τα αναπάντεχα ευρήματα και οι εκπλήξεις, από την ανακάλυψη του αδημοσίευτου φωτογραφικού υλικού, ως την προσωπική εξομολόγηση του ήρωα το 1933 που αχνοφαίνεται ότι έχει αρχίσει να οδηγείται σε αδιέξοδα, καθώς προσπαθεί να καθιερώσει στον ελληνικό χώρο τις χαβάγιες, ένα υβριδικό ελληνικό μουσικό είδος με επιρροή από τη μουσική της Χαβάης, που εκείνη την εποχή ήταν μόδα στην Αμερική και σε χώρες της Ευρώπης.

_ Η προσωπικότητα του Μπέζου μοιάζει να διαφεύγει από τα εύκολα σχήματα: χιούμορ, μελαγχολία, πολιτική ματιά, λογοτεχνικότητα, όλα μαζί. Αν είχατε τη δυνατότητα να τον ρωτήσετε κάτι σήμερα, μετά από αυτή τη δουλειά ζωής, τι θα του λέγατε;

Θα πάμε στη Χονολουλού;

-Η επιλογή να συνοδευτεί η έκδοση με CD σπάνιων ηχογραφήσεων δεν λειτουργεί μόνο ως τεκμηρίωση αλλά και ως ενεργό σχόλιο πάνω στη μνήμη. Ποια ήταν η πρόκληση στην ανασύσταση αυτού του ακουστικού αρχείου και πώς ανταποκρίνονται οι σύγχρονοι ακροατές σε αυτόν τον ήχο του ’30;

Η πραγματική πρόκληση ήταν η επιλογή μουσικών κομματιών ανάμεσα σε 130 περίπου ηχογραφήσεις στις οποίες συμμετείχε ο Μπέζος. Σε αυτό βοήθησε ο συλλέκτης δίσκων γραμμοφώνου Μάνθος Μανιός που παραχώρησε τις ηχογραφήσεις και επιμελήθηκε τη μουσική έκδοση και τελικά έγινε μία επιλογή μουσικών που εκπροσωπούν όλα τα μουσικά είδη, όπως φοξ τροτ, τανγκό, σερενάτες, καντάδες, ακόμα και ρεμπέτικο. Οι σύγχρονοι ακροατές στην Ελλάδα είναι πια αρκετά εξοικειωμένοι με τις χαβάγιες και με αυτό τον ήχο ιδιαίτερα μετά την κυκλοφορία με χαβάγιες Μπέζου που κάναμε το 2017: Kostas Bezos & the White Birds Co-released by Olvido Records (OLV-002) and Mississippi Records (MRP-098) on January 30th, 2017. Produced by Gordon Ashworth, Tony Klein and Dimitris Kourtis.

Πολυτάλαντος καλλιτέχνης

Ο Κώστας Μπέζος ήταν σκιτσογράφος, μουσικός, ερμηνευτής εξωτικών ήχων, λογοτέχνης νυχτερινών περιπλανήσεων. Ενας μοναχικός καλλιτέχνης που άκουσε τις χαβάγιες μέσα στον ελληνικό μεσοπόλεμο και τόλμησε να τις μετατρέψει σε ηχηρό σχόλιο για τον κόσμο γύρω του.