Η πραγματικότητα είναι ότι εκατό και πλέον χρόνια πριν οι Έλληνες με χαμηλότερες θερμοκρασίες ζούσαν καλοκαίρια με πολύ ιδρώτα, σκόνη, βασανιστικά βράδια με συνοδεία κουνουπιών… Για να το πούμε καθαρά: δεν υπήρχε διαφυγή από τη ζέστη. Μιλάμε για μια χώρα που από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο μετατρεπόταν σ’ ένα φυσικό καμίνι, με τη λέξη «δροσιά» να ήταν σχεδόν άγνωστη, αν δεν ήσουν πλούσιος ή αν δεν έμενες σε κάποιο βουνό.

Οι περισσότερες πόλεις φλέγονταν στην κυριολεξία. Οι χωμάτινοι δρόμοι σήκωναν σύννεφα σκόνης που κόλλαγαν πάνω στον ιδρώτα σαν γύψος, ενώ στα ελάχιστα σημεία που υπήρχε άσφαλτος, αυτή έλιωνε και έμμενε στα παπούτσια. Οι τοίχοι των σπιτιών, μη έχοντας κανένα κλιματιστικό μέσο, έκαιγαν όπως και οι πέτρες στις αυλές. Ο ύπνος μέσα στο σπίτι, χωρίς έστω ένα ανεμιστήρα, αποτελούσε βασανιστήριο και οι περισσότεροι ξυπνούσαν κάθιδροι. Μόνες λύσεις τα ανοιχτά παράθυρα «μήπως φυσήξει», κρεβάτια σε κήπους, αυλές, πεζούλια ή βεράντες μεταπολεμικά, έχοντας βέβαια το βάσανο των κουνουπιών.

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, υπήρχε και το βαρύ ντύσιμο, που δεν έχει ουδεμία σχέση με το ανάλαφρο σημερινό. Στην ύπαιθρο, οι αγρότες με τα μακριά, βαριά ρούχα τους μούσκευαν στον ιδρώτα από το χάραμα. Οι πόλεις είχαν το δικό τους πύρινο μέτωπο. Άντρες με γιλέκα και σακάκια, με μόνη προστασία τα ευρωπαϊκού τύπου καπέλα ή τις τραγιάσκες για τους εργάτες. Φυσικά ούτε λόγος για κοντά ρούχα, αφού όποιος κυκλοφορούσε έξω με κοντομάνικο θα ήταν δακτυλοδεικτούμενος ξένος ή παιδί.

Η τραγικότερη θέση ανήκε στις γυναίκες. Ξεχάστε ότι ξέρετε για σορτς, κοντές φούστες, ντεκολτέ, σαγιονάρες και πάσα είδους σημερινή ενδυματολογική δροσιστική χαλαρότητα. Στη θέση των παραπάνω, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα υπάρχουν φορέματα ως τον αστράγαλο, ρούχα κουμπωμένα ως τον λαιμό με γιακάδες, κορσέδες, καλσόν και το άρωμα. Ένα πηχτό, βαρύ άρωμα για να καμουφλάρει τον ιδρώτα και τη σκόνη.

Το απολύτως απαραίτητο και δεδομένο σήμερα ηλεκτρικό ψυγείο υπάρχει μόνο στα σχέδια των δημιουργών του. Οι πιο εύποροι χρησιμοποιούσαν για την καλοκαιρινή συντήρηση τροφίμων μια ξύλινη κατασκευή στην οποία έμπαινε πάγος ο οποίος λειώνοντας έπεφτε σε μια μεγάλη λεκάνη η οποία έπρεπε να άλλαζε συνεχώς. Ο πάγος έφτανε στο σπίτι από πλανόδιους πωλητές οπού θρυμματιζόταν με μπαλτά και εν συνεχεία στριμωχνόταν στο ξύλινο ψυγείο πάγου.

Το “ψυγείο” του φτωχού ήταν το λεγόμενο “φανάρι”. Μια συρμάτινη κατασκευή κρεμασμένη από το ταβάνι δίπλα σε πόρτα ή παράθυρο για να το κτυπά του ρεύμα του αέρα, που το μόνο που έκανε ήταν να κρατάει τις μύγες μακριά από το φαγητό. Δωρεάν λύσεις οικιακής δροσιάς προσέφεραν τα κανάτια με νερό στα παράθυρα, χαρτόνια για τις μύγες, τούλια για τα κουνούπια, πανιά βουτηγμένα στο νερό πάνω στο στήθος και αυτοσχέδιες βεντάλιες.

Απελπιστική ήταν η κατάσταση σε περιόδους ζέστης και στους εργασιακούς χώρους. Πολλά εργοστάσια όπου τα παράθυρα έμεναν κλειστά για μην σκονιστούν τα προϊόντα, μετατρέπονταν σε θερμοκήπια. Παιδιά και έφηβοι δούλευαν σε θερμοκρασίες-φούρνου, ενώ την αποπνικτική κατάσταση στα γραφεία επιβάρυνε το βαρύ ντύσιμο των εργαζομένων (κοστούμια, γραβάτες κλπ). Εφημερίδα του 1926 γράφει για μια 16χρονη εργάτρια που προσπάθησε να αυτοκτονήσει, μη αντέχοντας τη ζέστη και την πίεση: «Κατέσχισε τα ενδύματά της και εζήτει να αυτοκτονήσει κυριολεκτικώς μαινόμενη…».

Στους δρόμους, οι γεμάτοι με κόσμο τροχιόδρομοι και τραμ ήταν σάουνες, τα ελάχιστα αυτοκίνητα φούρνοι λαμαρίνας, τα κάρα με τα άλογα ανέδιναν δριμεία οσμή ενώ οι πεζοί έψαχναν σκιά πίσω από τα ελάχιστα ασθενικά δεντράκια της πόλης. Προσωρινές λύσεις δροσιάς αποτελούσαν οι λεμονάδες των πλανόδιων και τα δημόσια σιντριβάνια στα οποία μικροί και μεγάλοι έβρεχαν το κεφάλι τους.