Η προδιαγεγραμμένη καύση αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο δασικής διαχείρισης, διαχείρισης της καύσιμης ύλης και πρόληψης δασικών πυρκαγιών. Πρόκειται δηλαδή για εργαλείο που χρησιμοποιείται σε πολλές χώρες του κόσμου και προκρίνεται ως ενδεδειγμένη και αποτελεσματική πρακτική με πολλαπλά οφέλη, όπως προκύπτει από σχετικές έρευνες και μελέτες, τόσο για τη δασική διαχείριση όσο και για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών.

Οπως εξήγησε ο συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές του WWF Ελλάς, Ηλίας Τζηρίτης, στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής, με την εμπειρία που αποκτήθηκε από τη Χίο, ξεκινούν τον Νοέμβριο οι καύσεις στο Ληλάντιο Πεδίο στην Εύβοια, που αποτελεί τη δεύτερη περιοχή εφαρμογής της δράσης. Νωρίτερα, θα πραγματοποιηθούν ενημερωτικές ημερίδες στην τοπική κοινωνία, η οποία, όπως αναφέρει, έχει καλοδεχτεί την προσπάθεια αυτή που ως στόχο έχει την πρόληψη, δεδομένου ότι η ευρύτερη περιοχή έχει πληγεί πολλάκις.

Ως προδιαγεγραμμένη καύση ορίζεται η προγραμματισμένη και ελεγχόμενη χρήση της φωτιάς, σε καθορισμένη περιοχή, υπό συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις και βάσει συγκεκριμένων διαδικασιών και προδιαγραφών με ευθύνη της κατά τόπου δασικής υπηρεσίας, με σκοπό τη διαχείριση της δασικής βλάστησης, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του τοπίου, την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και την επίτευξη διαχειριστικών στόχων όπως η βελτίωση οικοτόπων, βοσκοτόπων, η προστασία της βιοποικιλότητας, ο έλεγχος ή ο μετριασμός ασθενειών και εντόμων, η αφαίρεση ή η αντιμετώπιση ανεπιθύμητων ξενικών, εισβλητικών και χωροκατακτητικών ειδών χλωρίδας.

Σύμφωνα με τον συντονιστή δράσεων του WWF Ελλάς, οι δράσεις καύσεων θα πραγματοποιηθούν αυστηρά εκτός αντιπυρικής περιόδου (δηλαδή Νοέμβριο 2025 με Απρίλιο 2026) και με τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες. H συνολική έκταση που θα χρησιμοποιηθεί πιλοτικά εκτιμάται ότι θα κυμανθεί από 20 έως 30 ha. Η μεθοδολογία περιλαμβάνει αρχικά την προετοιμασία βλάστησης με χρήση εργαλείων και ταυτόχρονη μέτρηση της αποτελεσματικότητας των χειρισμών της βλάστησης με μηχανικά μέσα (π.χ. μέτρηση ρυθμού δημιουργίας αποψιλωμένης ζώνης και κόστους).

Θα επακολουθήσουν, όπως αναφέρει, εκτίμηση και πρόβλεψη της συμπεριφοράς της φωτιάς πριν από τις καύσεις και η λήψη αυστηρών μέτρων για την ασφαλή διενέργεια της προδιαγεγραμμένης καύσης (παρουσία πυροσβεστικού οχήματος, επιλογή κατάλληλων καιρικών συνθηκών, αποψίλωση βλάστησης σε επιλεγμένες επιφάνειες, τήρηση συγκεκριμένου αυστηρού πρωτοκόλλου ενεργειών, εκπαίδευση εμπλεκομένων, κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας).

Οι περιοχές

Αναλυτικότερα, η προδιαγεγραμμένη καύση θα εφαρμοστεί σε περιοχές που καλύπτονται από ώριμο δάσος χαλεπίου πεύκης με υπόροφο μακίας βλάστησης, με σκοπό τη μείωση της καύσιμης ύλης και την παράλληλη διεξαγωγή μετρήσεων που τροφοδοτούν την επιστημονική έρευνα.

Επίσης, οι προδιαγεγραμμένες καύσεις θα διατηρήσουν σε χαμηλά επίπεδα τα φορτία βλάστησης, είτε σε περιοχές που έχουν εφαρμοστεί έργα μηχανικής απομάκρυνσης καύσιμης ύλης στο πλαίσιο του προγράμματος Antinero III είτε σε περιοχές όπου έχουν εφαρμοστεί έργα μηχανικής απομάκρυνσης καύσιμης ύλης στο πλαίσιο του προγράμματος Antinero II, όπου και παρατηρείται πρεμνοβλάστηση σε είδη μακίας βλάστησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η προδιαγεγραμμένη καύση θα μελετηθεί ως εργαλείο συντήρησης αντίστοιχων έργων. Σε υφιστάμενες στεγασμένες ζώνες (fuel breaks), θα εφαρμοστεί με στόχο την αραίωση της επιφανειακής τους βλάστησης. Με αυτόν τον τρόπο θα συντηρηθούν και θα επεκταθούν οι ζώνες αυτές που ουσιαστικά είναι περιοχές στις οποίες υπάρχει ανώροφος, δηλαδή πολλά δέντρα (συστάδες), τα οποία είναι ενίοτε σχετικά αραιωμένα και κατάλληλα αποκλαδωμένα μέχρι κάποιο αποφασισμένο ύψος, καθώς και αραιωμένη επιφανειακή βλάστηση σχετικά μικρού ύψους.

Θα εφαρμοστεί, επίσης, σε κάποια τμήματα των περιοχών -κατά μήκος των οποίων εκτείνονται οι στεγασμένες ζώνες-, οι οποίες καλύπτονται, όμως, μόνο από επιφανειακή θαμνώδη βλάστηση, η οποία είναι αρκετά υψηλή και πυκνή, οπότε πρέπει να αραιωθεί. Δηλαδή, εκτός από τη χρήση της φωτιάς που θα γίνει σε περιοχές με συστάδες ψηλών δένδρων (στεγασμένες ζώνες), θα υπάρξουν και κάποιες περιπτώσεις που η φωτιά θα χρησιμοποιηθεί για τη διαχείριση της επιφανειακής καύσιμης ύλης σε περιοχές όπου δεν θα υπάρχουν ψηλά δένδρα.

Ακόμα, σε συνεννόηση με τους τοπικούς φορείς, νέες στεγασμένες ζώνες θα δημιουργηθούν σε περιοχές οι οποίες θα επιλεχθούν στρατηγικά και με βάση τα γεωμορφολογικά τους χαρακτηριστικά, τη δασική καύσιμη ύλη τους, καθώς και με βάση στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος (οικισμοί, δρόμοι ή/και άλλες υποδομές). Είτε πρόκειται για συντήρηση και επέκταση υφιστάμενων στεγασμένων ζωνών είτε πρόκειται για τη δημιουργία νέων, η προδιαγεγραμμένη καύση θα εφαρμοστεί σε τουλάχιστον 3 δασικούς τύπους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την εφαρμογή της προδιαγεγραμμένης καύσης, θα μετρηθούν με τα κατάλληλα εργαλεία και μεθόδους παράμετροι όπως: θερμοκρασία – υγρασία εδάφους, μετεωρολογικές συνθήκες, υδατικό δυναμικό, υγρασία καύσιμης ύλης, ταχύτητα διάδοσης, μήκος φλόγας. Η μέτρηση των παραμέτρων αυτών θα οδηγήσει στην τεκμηρίωση της συμπεριφοράς της φωτιάς, στη συσχέτιση παραγόντων μεταξύ τους και την ανάλυση των μεταξύ τους σχέσεων.

Η προδιαγεγραμμένη καύση, που θα ξεκινήσει το αμέσως επόμενο διάστημα, εντάσσεται στις δράσεις του NATALIE, ενός χρηματοδοτούμενου έργου από το πρόγραμμα Horizon της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που διερευνά τη χρήση λύσεων βασισμένων στη φύση (Nature-based Solutions- NbS) για την αντιμετώπιση κινδύνων που σχετίζονται με το κλίμα.

Πενταετές πρόγραμμα σε πολλές χώρες της Ευρώπης

Το πενταετές αυτό έργο ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2023 και αποτελείται από 43 εταίρους στην Ευρώπη σε 13 περιοχές μελέτης στην Ελλάδα, στη Ρουμανία, στη Λετονία, στην Ισπανία, στο Βέλγιο, στη Γαλλία, στη Νορβηγία, στην Ιταλία, στην Ισλανδία και τη Λιθουανία. Μέσω του NATALIE, ο Δήμος Χαλκιδέων, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Global Infrastructure Basel Foundation και το WWF Ελλάς στοχεύουν στην υλοποίηση πιλοτικών δράσεων NbS στην Εύβοια με σκοπό τη μείωση του κινδύνου από πλημμύρες και πυρκαγιές στο Ληλάντιο Πεδίο στην Εύβοια.

Το WWF Ελλάς, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ) του ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ», έχει αναλάβει τον σχεδιασμό και την υλοποίηση προδιαγεγραμμένων καύσεων σε επιλεγμένες θέσεις στη χωρική αρμοδιότητα του Δασαρχείου Χαλκίδας.