Σύμφωνα με άρθρο του Politico, ο πρώην κορυφαίος οικονομικός ελεγκτής του κράτους-πόλης, που απομακρύνθηκε το 2017, ισχυρίζεται ότι η υπηρεσία μισθοδοσίας του Βατικανού μπορούσε να αλλάζει ονόματα και αριθμούς λογαριασμών στις συναλλαγές αφού είχαν ήδη πραγματοποιηθεί, κρύβοντας έτσι την ταυτότητα αποστολέων και παραληπτών.

Οι συνέπειες θα ήταν τεράστιες, καθώς κάτι τέτοιο θα επέτρεπε σε αξιωματούχους του Βατικανού να μεταφέρουν χρήματα σε ιδιώτες πελάτες χωρίς να αποκαλύπτεται ποιοι ήταν, πιθανώς διευκολύνοντας απεριόριστο ξέπλυμα χρήματος και παραβιάζοντας τους βασικότερους κανόνες κατά της απάτης.

Οι καταγγελίες έρχονται σε μια δύσκολη στιγμή για τον νέο Πάπα Λέων ΙΔ’, ο οποίος προσπαθεί να αποκαταστήσει τη φήμη της Καθολικής Εκκλησίας μετά από δεκαετίες οικονομικών σκανδάλων και με προοπτική δημοσιονομικού ελλείμματος.

Το Βατικανό αρνείται όλες τις κατηγορίες και όσοι γνωρίζουν τη λειτουργία του SWIFT —του οργανισμού που διευκολύνει τις διεθνείς τραπεζικές μεταφορές— λένε πως αυτό που κατηγορείται το Βατικανό είναι τεχνικά αδύνατο. Παρόλα αυτά, οι κατηγορίες λαμβάνονται σοβαρά υπόψη λόγω της αξιοπιστίας των προσώπων που τις διατυπώνουν και της ιστορίας των κακοδιαχειρίσεων στο Βατικανό.

Κατηγορίες για κατασκοπεία
Το θέμα γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο καθώς οι καταγγελίες συνδέονται στενά με την εσωτερική πολιτική στο Βατικανό.

Οι καταγγελίες προέρχονται από τον Λίμπερο Μιλόνε, πρώην ελεγκτή της Deloitte, κορυφαίας λογιστικής εταιρείας, ο οποίος διορίστηκε από τον αείμνηστο Πάπα Φραγκίσκο το 2015 για να επιδιορθώσει τα οικονομικά του Βατικανού μετά από χρόνια σκανδάλων και παραλείψεων.

Δύο χρόνια μετά, απομακρύνθηκε κατόπιν κατηγοριών από ανώτερους αξιωματούχους πως ήταν κατάσκοπος.

Ισχυρίζεται ότι απομακρύνθηκε επειδή είχε εντοπίσει οικονομικές παρατυπίες που συνδέονται με τον πρώην αρχηγό της αστυνομίας του κράτους-πόλης και καρδινάλιο Τζιοβάνι Άντζελο Μπεκίου, ο οποίος καταδικάστηκε το 2023 για υπεξαίρεση χρημάτων του Βατικανού.

Καταγγελίες για «μαγικό κλειδί» στο SWIFT
Ο Μιλόνε ανέφερε για πρώτη φορά τον προηγούμενο μήνα την πιθανή ύπαρξη εργαλείων που μπορούν να επεξεργάζονται αριθμούς διεθνών τραπεζικών λογαριασμών (IBAN) σε μεταφορές μέσω του διεθνούς συστήματος SWIFT, μετά την πτώση μιας υπόθεσης απόλυσης που είχε καταθέσει κατά του Βατικανού.

Το καθολικό ειδησεογραφικό site The Pillar δημοσίευσε σειρά άρθρων που άφηναν να εννοηθεί ότι ο Μιλόνε κατείχε ένα ογκώδες αρχείο με αποκαλύψεις για τις πρακτικές που είχε εντοπίσει κατά τη θητεία του στο Βατικανό, και σκέφτονταν αν θα το χρησιμοποιούσε για να στηρίξει την υπόθεσή του.

Το The Pillar χαρακτήρισε το εργαλείο επεξεργασίας IBAN ως «μαγικό κλειδί για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος», και ανέφερε πως αν αποδειχθεί αλήθεια, «το Βατικανό πιθανότατα θα βρεθεί σε μια διεθνή μαύρη λίστα οικονομικού αποκλεισμού, αποκλεισμένο από το διεθνές τραπεζικό σύστημα, πράγμα που σημαίνει ότι κανένα χρήμα δεν θα μπορούσε να εισέλθει ή να εξέλθει από το κράτος-πόλη εκτός αν ήταν με φυσικό μετρητό».

Αρνείται την εκβίαση
Σε συνέντευξη Τύπου την προηγούμενη εβδομάδα, ο ίδιος ο Μιλόνε επιβεβαίωσε τις καταγγελίες, όμως αρνήθηκε να παράσχει επιπλέον στοιχεία ή να επεκταθεί πέρα από όσα ανέφερε ο δημοσιογράφος του The Pillar, Ed Condon.

«Έχω ένα χαρτί που λέει ότι μπορούν να αλλάζουν τις συναλλαγές — μπορούν να αλλάζουν το όνομα — ανά πάσα στιγμή», δήλωσε ο Μιλόνε σε ερώτηση του POLITICO. Άφησε να εννοηθεί ότι διαθέτει και άλλα στοιχεία για κακοδιαχείριση, αλλά αρνήθηκε να πει περισσότερα, επιμένοντας ότι δεν θέλει να τραβήξει την προσοχή πάνω του. «Δεν προσπαθώ να εκβιάσω κανέναν», είπε στους δημοσιογράφους.

Η ανάμειξη του Καρδινάλιου Τζορτζ Πελλ
Ο Μιλόνε είπε πως για πρώτη φορά έμαθε για το εργαλείο όταν ο Καρδινάλιος Τζορτζ Πελλ, Αυστραλός κληρικός που είχε διοριστεί επίσης στο πλαίσιο του προγράμματος διαφάνειας, του ζήτησε να το εξετάσει. Ο Πελλ είχε αναγκαστεί να επιστρέψει στην Αυστραλία το 2017 για να αντιμετωπίσει κατηγορίες για παιδική κακοποίηση, από τις οποίες αθωώθηκε αργότερα, και πέθανε το 2023.

Σε επιστολή προς τον Μιλόνε το 2016, μέρος της οποίας κοινοποίησε το The Pillar στο POLITICO, ο Πελλ ανέφερε ότι είχε ενημερωθεί για ένα αίτημα από την APSA, την υπηρεσία μισθοδοσίας του Βατικανού, να «τροποποιήσει τους ελέγχους στο σύστημα SWIFT», κάτι που χαρακτήρισε «πιθανώς παράνομο».

Η υπηρεσία του Μιλόνε διερεύνησε τις καταγγελίες του Πελλ και τις μετέφερε σε ανώτερους αξιωματούχους, μεταξύ των οποίων ο Πάπας Φραγκίσκος και ο Υπουργός Εξωτερικών του Βατικανού Πιέτρο Παρόλιν, καθώς και στον δικαστικό υπεύθυνο και την εσωτερική επιθεώρηση ASIF του Βατικανού. Ωστόσο, όπως λέει ο Μιλόνε, δεν υπήρξε απάντηση από τους δύο τελευταίους, που είχαν καθήκον να διερευνήσουν — μέρος ενός ευρύτερου μοτίβου θεσμικής αντίστασης στις μεταρρυθμίσεις του Φραγκίσκου, στον οποίο ο πρώην Ποντίφικας συχνά υπερισχύονταν, πρόσθεσε.

«Εντελώς αβάσιμες» οι κατηγορίες
Το Βατικανό έχει αρνηθεί έντονα τις κατηγορίες. Σε ανακοίνωση προς το POLITICO, ο εκπρόσωπος Ματέο Μπρούνι είπε ότι οι καταγγελίες ήταν «εντελώς αβάσιμες» και ότι η APSA δεν εξυπηρετούσε ιδιωτικούς πελάτες το 2016, όταν στάλθηκε η επιστολή.

Πράγματι, η APSA έκλεισε τους προσωπικούς της λογαριασμούς το 2015, ώστε να απαλλαγεί από την εποπτεία του Moneyval, του συμβουλίου κατά του ξεπλύματος χρήματος του Συμβουλίου της Ευρώπης, αλλά τα χρηματοοικονομικά εργαλεία μπορεί να είχαν χρησιμοποιηθεί πριν ή να χρησιμοποιούνται για να καλύπτουν συναλλαγές ιδιωτικών πελατών και μετά από εκείνη τη χρονιά, όπως υποστηρίζει ο Condon σε ιστολόγιό του.

Ο Μπρούνι επίσης αρνήθηκε τυχόν συνεχιζόμενες κακοδιαχειρίσεις, επισημαίνοντας ελέγχους στην APSA από την ASIF και την PricewaterhouseCoopers μεταξύ 2020 και 2024 που δεν βρήκαν «ανωμαλίες».

Βατικανό: Η τεχνολογία SWIFT και τα εμπόδια

Ένα άτομο που γνωρίζει καλά το σύστημα SWIFT, μιλώντας υπό καθεστώς ανωνυμίας, είπε στο POLITICO ότι «δεν είναι δυνατό να αλλαχθεί το περιεχόμενο ενός μηνύματος πληρωμής μετά την αποστολή του», λόγω της χρήσης ψηφιακών υπογραφών και υψηλού επιπέδου κρυπτογράφησης, που ισχύει και για τους πελάτες του SWIFT.

Ο Μιλόνε είπε ότι δεν ξέρει ακριβώς πώς τα εργαλεία αυτά θα παρακάμπτανε αυτούς τους περιορισμούς, αλλά είδε αποδείξεις ότι οι συναλλαγές είχαν τροποποιηθεί.

Ο «τραπεζίτης του Θεού» και οι παλιές πληγές
Πριν από το Συνέδριο του Μαΐου που εξέλεξε τον Λέοντα, καρδινάλιοι παραπονέθηκαν για το δημοσιονομικό έλλειμμα που είχε διευρυνθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της μείωσης των δωρεών που επιταχύνθηκε υπό τον Φραγκίσκο. Ο νέος Ποντίφικας επιλέχθηκε εν μέρει επειδή θεωρήθηκε ικανός να αποκαταστήσει την αξιοπιστία μεταξύ ισχυρών δωρητών, ειδικά στις ΗΠΑ, όπως αποκάλυψαν στο POLITICO εσωτερικές πηγές νωρίτερα φέτος.

Οι πρόσφατες εξελίξεις έχουν ήδη αποκαταστήσει μερική εμπιστοσύνη. Μετά τα μεγάλα κέρδη που ανακοινώθηκαν φέτος από το Ινστιτούτο Θρησκευτικών Έργων (IOR), το μακροχρόνια προβληματικό επενδυτικό όχημα του Βατικανού, η APSA κατέγραψε πρόσφατα κέρδη 62,2 εκατ. ευρώ για το 2024, έναντι 45,9 εκατ. ευρώ.

Οι καταγγελίες του Μιλόνε θα υπονόμευαν αυτή την πρόοδο και θα ξύπναγαν δυσάρεστες μνήμες από οικονομικά σκάνδαλα που ανάγονται στην εποχή των Πάπα Παύλου ΙΑ΄ και Ιωάννη Παύλου Β΄. Τις δεκαετίες του 1980 και 1990, Ιταλοί δικαστές ερεύνησαν κατηγορίες ότι το IOR είχε χρησιμοποιηθεί για το ξέπλυμα κερδών της Κόζα Νόστρα προκειμένου να χρηματοδοτήσει αντικομμουνιστικά κινήματα στη Λατινική Αμερική και την Ανατολική Ευρώπη.

Οι έρευνες ξεκίνησαν μετά την ανακάλυψη του Μιλανέζου τραπεζίτη Ρομπέρτο Κάλβι, γνωστού ως «τραπεζίτης του Θεού», που βρέθηκε κρεμασμένος κάτω από τη γέφυρα Blackfriars στο Λονδίνο το 1982. Ο Κάλβι κατηγορήθηκε ότι βοήθησε το σχέδιο σε συνεργασία με ένα πλήθος διεθνών συμφερόντων που περιελάμβαναν όχι μόνο το IOR, αλλά και ακροδεξιούς πολιτικούς και επιχειρηματίες, την ιταλική μασονία και τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ.

Το Βατικανό ποτέ δεν παραδέχτηκε ποινική ευθύνη, αλλά παραδέχτηκε «ηθική εμπλοκή» για την κατάρρευση της τράπεζας του Κάλβι, της Banco Ambrosiano.

Πιο πρόσφατα, το 2023, ο καρδινάλιος Μπεκίου, κάποτε ισχυρός καρδινάλιος στη Γραμματεία του Κράτους του Βατικανού, καταδικάστηκε αφού βρέθηκε ότι είχε αποσπάσει κεφάλαια του Βατικανού σε μια σαρδινιακή φιλανθρωπική οργάνωση συνδεδεμένη με την οικογένειά του. Ο Μπεκίου καταδικάστηκε επίσης για τον ρόλο του σε μια αποτυχημένη συμφωνία ακινήτων στο Λονδίνο που κόστισε στο Βατικανό πάνω από 100 εκατομμύρια ευρώ.