Στη χώρα μας, ο αριθμός των πασχόντων από άνοια αγγίζει τους 200 χιλιάδες και αναμένεται να έχει σχεδόν διπλασιαστεί έως το 2050. Είναι αλήθεια ότι η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης έφερε στο προσκήνιο την άνοια, με πιο συχνή μορφή τη νόσο Alzheimer, σαν ένα μείζον ιατρικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το κόστος της άνοιας στην Ελλάδα ανέρχεται σε 3 έως 6 δισεκατομμύρια € ετησίως. Βεβαίως, η άνοια πλήττει σοβαρά το οικογενειακό περιβάλλον καθώς υπάρχουν στην Ελλάδα 400.000 φροντιστές οι οποίοι παρέχουν καθημερινά φροντίδα στους ανθρώπους με άνοια, επωμιζόμενοι ένα τεράστιο πρακτικό, οικονομικό και ψυχικό φορτίο.

Αναγνωρίζοντας την άνοια

Με τον όρο άνοια περιγράφεται ένα σύνολο συμπτωμάτων που προκαλούνται από διαταραχές που επηρεάζουν τον εγκέφαλο. Δεν είναι μία συγκεκριμένη ασθένεια. Η άνοια επηρεάζει τη σκέψη, τη συμπεριφορά και την ικανότητα να εκτελεί το άτομο καθημερινές εργασίες. Η λειτουργία του εγκεφάλου επηρεάζεται αρκετά και παρεμβαίνει στη φυσιολογική κοινωνική ή επαγγελματική ζωή του ατόμου.

Το σήμα κατατεθέν της άνοιας είναι η αδυναμία εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων ως συνέπεια της μειωμένης γνωστικής ικανότητας. Οι γιατροί κάνουν διάγνωση άνοιας εάν δύο ή περισσότερες γνωστικές λειτουργίες έχουν διαταραχθεί σημαντικά. Στις γνωστικές λειτουργίες που επηρεάζονται μπορεί να περιλαμβάνονται:

• η μνήμη,
• οι δεξιότητες στον προφορικό λόγο,
• η κατανόηση πληροφοριών,
• οι δεξιότητες κατανόησης του χώρου,
• η κρίση και
• η προσοχή

Οι άνθρωποι με άνοια μπορεί να έχουν δυσκολία στην επίλυση προβλημάτων και στον έλεγχο των συναισθημάτων τους. Μπορεί επίσης να παρουσιάσουν αλλαγές στην προσωπικότητα. Τα ακριβή συμπτώματα που βιώνει ένα άτομο με άνοια εξαρτώνται από τις περιοχές του εγκεφάλου που έχουν πάθει βλάβη από τη νόσο που προκαλεί την άνοια. Σε πολλές μορφές άνοιας, μερικά από τα νευρικά κύτταρα στον εγκέφαλο σταματούν να λειτουργούν, χάνουν τις συνδέσεις τους με άλλα κύτταρα και πεθαίνουν.

Η άνοια συνήθως είναι εκφυλιστική. Αυτό σημαίνει ότι η ασθένεια εξαπλώνεται σταδιακά μέσα στον εγκέφαλο και τα συμπτώματα του ατόμου χειροτερεύουν με την πάροδο του χρόνου.

Ποια άτομα παθαίνουν άνοια

Η άνοια μπορεί να συμβεί στον καθένα, αλλά ο κίνδυνος αυξάνεται με την ηλικία. Οι περισσότεροι άνθρωποι με άνοια είναι ηλικιωμένοι, αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι περισσότεροι ηλικιωμένοι δεν παθαίνουν άνοια. Δεν αποτελεί φυσιολογικό μέρος της γήρανσης, αλλά προκαλείται από ασθένεια του εγκεφάλου.

Ανοια, όμως, μπορεί να παρουσιάσουν -αν και λιγότερο συχνά- ακόμη και άτομα ηλικίας κάτω των 65 ετών. Υπάρχουν μερικές πολύ σπάνιες μορφές κληρονομικής άνοιας, όπου μια συγκεκριμένη γονιδιακή μετάλλαξη είναι γνωστό ότι προκαλεί τη νόσο.

Ορισμένοι παράγοντες υγείας και τρόπου ζωής φαίνεται, επίσης, να παίζουν κάποιον ρόλο στον κίνδυνο ενός ατόμου να πάθει άνοια. Οι άνθρωποι με παράγοντες αγγειακού κινδύνου που δεν κάνουν θεραπεία, λ.χ. για υψηλή αρτηριακή πίεση, έχουν αυξημένο κίνδυνο, όπως και αυτοί που είναι λιγότερο σωματικά και πνευματικά δραστήριοι.

Τι προκαλεί άνοια;

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές ασθένειες που προκαλούν άνοια. Στις περισσότερες περιπτώσεις η αιτία που οι άνθρωποι παρουσιάζουν αυτές τις ασθένειες είναι άγνωστη. Μερικές από τις πιο συνηθισμένες μορφές άνοιας είναι:

Νόσος Αλτσχάιμερ: Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η συνηθέστερη μορφή άνοιας και αποτελεί περίπου τα δύο τρίτα όλων των περιπτώσεων. Προκαλεί σταδιακή μείωση των γνωστικών ικανοτήτων που συχνά αρχίζει με την απώλεια της μνήμης. Η νόσος Αλτσχάιμερ χαρακτηρίζεται από δύο ανωμαλίες στον εγκέφαλο: αμυλοειδείς πλάκες και νευροϊνιδιακές αλλοιώσεις. Οι πλάκες είναι μη φυσιολογικές μάζες μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται β-αμυλοειδές. Οι αλλοιώσεις μοιάζουν με «κουβάρια από στριμμένα νήματα». Οι πλάκες και οι αλλοιώσεις σταματούν την επικοινωνία μεταξύ των νευρικών κυττάρων και, ως συνέπεια, αυτά πεθαίνουν.

Αγγειακή άνοια: Η αγγειακή άνοια είναι η γνωστική δυσλειτουργία που προκαλείται από βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου. Μπορεί να προκληθεί από ένα και μόνο εγκεφαλικό επεισόδιο ή από πολλά εγκεφαλικά επεισόδια που συμβαίνουν με την πάροδο του χρόνου. Η διάγνωση της αγγειακής άνοιας γίνεται όταν υπάρχουν απεικονιστικές ενδείξεις της νόσου στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου, μαζί με μειωμένη νοητική λειτουργία. Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με τη θέση και το μέγεθος της βλάβης του εγκεφάλου. Μπορεί να επηρεάσει μόνο μία ή μερικές συγκεκριμένες γνωστικές λειτουργίες. Η αγγειακή άνοια μπορεί να φαίνεται παρόμοια με τη νόσο Αλτσχάιμερ, ενώ ένας συνδυασμός νόσου Αλτσχάιμερ και αγγειακής άνοιας είναι αρκετά συνηθισμένος.

Ανοια με σωμάτια Lewy:. Τα σωμάτια Lewy είναι ανώμαλες μάζες πρωτεΐνης που αναπτύσσονται μέσα στα νευρικά κύτταρα. Αυτές οι ανωμαλίες εμφανίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου προκαλώντας αλλαγές σε κίνηση, σκέψη και συμπεριφορά. Τα άτομα με άνοια από σωμάτια Lewy μπορεί να εμφανίσουν μεγάλες διακυμάνσεις στην προσοχή και στη σκέψη. Μπορεί να μεταβάλλονται, από σχεδόν φυσιολογική απόδοση έως σοβαρή σύγχυση, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι οπτικές ψευδαισθήσεις είναι επίσης ένα συνηθισμένο σύμπτωμα, ενώ εάν εμφανιστούν και συμπτώματα στις κινήσεις, συχνά γίνεται διάγνωση νόσου Πάρκινσον. Καθώς εξελίσσεται η νόσος Πάρκινσον οι περισσότεροι άνθρωποι παρουσιάζουν άνοια.

Ανοια πρόσθιου εγκεφαλικού λοβού: Σημαίνει προοδευτική βλάβη στον μετωπικό ή και κροταφικό λοβό του εγκεφάλου. Τα συμπτώματα συχνά αρχίζουν όταν τα άτομα είναι στα 50 ή 60, μερικές φορές και νωρίτερα. Υπάρχουν δύο κύριες εκδηλώσεις της άνοιας πρόσθιου εγκεφαλικού λοβού:

• μετωπική, που εμφανίζεται με συμπτώματα συμπεριφοράς και
• αλλαγές στην προσωπικότητα και κροταφική, που εμφανίζεται με διαταραχές στον προφορικό λόγο.

Ομως, αυτές οι δύο συχνά αλληλεπικαλύπτονται. Επειδή οι μετωπιαίοι λοβοί του εγκεφάλου ελέγχουν την κρίση και την κοινωνική συμπεριφορά, οι άνθρωποι με άνοια πρόσθιου εγκεφαλικού λοβού συχνά έχουν προβλήματα διατήρησης μιας κοινωνικά κατάλληλης συμπεριφοράς. Μπορεί να είναι αγενείς, να παραμελούν συνηθισμένες υποχρεώσεις, να είναι ψυχαναγκαστικοί ή επαναληπτικοί, να είναι επιθετικοί, να δείχνουν έλλειψη αναστολής ή να ενεργούν αυθόρμητα.

Είναι πράγματι άνοια;

Υπάρχει ένας αριθμός παθήσεων που παρουσιάζουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά της άνοιας, τα οποία -εύκολα ή δύσκολα- συχνά μπορεί να αντιμετωπιστούν (ελλείψεις βιταμινών και ορμονών, κατάθλιψη, επιδράσεις φαρμάκων, λοιμώξεις και όγκοι εγκεφάλου). Είναι σημαντικό να γίνει ιατρική διάγνωση στο αρχικό στάδιο, όταν πρωτοεμφανίζονται τα συμπτώματα, για να εξασφαλιστεί ότι το άτομο που έχει μια θεραπεύσιμη πάθηση θα αντιμετωπιστεί σωστά. Εάν, ωστόσο, τα συμπτώματα προκαλούνται από άνοια, τότε η έγκαιρη διάγνωση έχει σημασία περισσότερο για την υποστήριξη του ασθενούς και του περιβάλλοντός του και πολύ λιγότερο για τη θεραπεία του ασθενούς (εφόσον υπάρχουν φάρμακα).

Ποιες είναι οι αρχικές ενδείξεις της άνοιας

Οι αρχικές ενδείξεις της άνοιας μπορεί να είναι ανεπαίσθητες, αόριστες και μπορεί να μην είναι άμεσα φανερές. Μερικά συνηθισμένα συμπτώματα μπορεί να είναι:

• Προοδευτική και συχνή απώλεια μνήμης
• Σύγχυση
• Αλλαγή προσωπικότητας
• Απάθεια και απόσυρση
• Απώλεια της ικανότητας εκτέλεσης καθημερινών πραγμάτων

Τι μπορεί να γίνει;

Προς το παρόν δεν υπάρχει θεραπεία για τις περισσότερες μορφές άνοιας, αν και έχει διαπιστωθεί ότι μερικά φάρμακα μειώνουν ορισμένα συμπτώματα. Περισσότερο ζωτική είναι η υποστήριξη του ασθενούς με άνοια, καθώς η βοήθεια από οικογένεια, φίλους και φροντιστές μπορεί να κάνει τη θετική διαφορά στη διαχείριση της πάθησης.

 *Από το ένθετο Άνοια που κυκλοφορεί με τον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής

Ειδήσεις Σήμερα

Μαρία Ηλιάκη: «Οταν είσαι ευτυχισμένη, δεν ασχολείσαι με τα ασήμαντα»

Την είδε Μπρους Λι ο Μπισμπίκης-Tο βίντεο που έγινε viral

Ελένη Μενεγάκη: «Ξεσήκωσε» το ΟΑΚΑ

Η έκτακτη ανακοίνωση για το Survivor

Αννίτα Ναθαναήλ – Στέλλα Γεωργιάδου: Εγκλωβίστηκαν στις Φιλιππίνες λόγω του τυφώνα Φουνγκ Γουόνγκ

ΣΚΑΪ: Νέα αποχώρηση από την εκπομπή Τσουρού – Τι συμβαίνει

Νότης Σφακιανάκης: Αυτός είναι ο λόγος που δεν βρέθηκε στην αποτέφρωση της συζύγου του

Κατερίνα Καινούργιου: Οι ευχές των παρουσιαστών για την εγκυμοσύνη της

Κατερίνα Καινούργιου: Τα πρώτα λόγια μετά την ανακοίνωση της εγκυμοσύνης – Περιμένει κοριτσάκι