Σήμερα, η σωστική ανασκαφική έρευνα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας, έξι χιλιόμετρα βόρεια του Ιερού του Απόλλωνος Πτώου και της αρχαίας Ακραιφίας, φέρνει στο φως πλήθος εντυπωσιακών ευρημάτων από νεκροταφείο αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, αλλά και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα οχυρωμένου οικισμού της ίδιας περιόδου, αποκαλύπτοντας συναρπαστικές ιστορίες για τη ζωή στην περιοχή πριν από 2.600 χρόνια.

Ανάμεσα στα ευρήματα ξεχωρίζει ο τάφος μιας νεαρής «αρχόντισσας με ανεστραμμένο διάδημα» που χρονολογείται στο β΄ μισό του 7ου αι. π.Χ. Ο ιδιαίτερος τρόπος τοποθέτησης αυτού του συμβόλου εξουσίας με περίτεχνο διάκοσμο μαρτυρά πιθανόν πτώση ή παραίτηση από το αξίωμα σε μια εποχή κοινωνικοπολιτικών αλλαγών, όπου το πολίτευμα της πατροπαράδοτης κληρονομικής βασιλείας υποχωρούσε και αναδυόταν σταδιακά η αριστοκρατία…

Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, η σωστική αρχαιολογική έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη, άρχισε με αφορμή την κατασκευή φωτοβολταϊκού πάρκου της εταιρείας METKA ATE, θυγατρικής της Metlen Energy & Metals, και χρηματοδοτείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τον Ομιλο Μυτιληναίου. Οι ανασκαφές πραγματοποιούνται από την αρχαιολόγο της ΕΦΑΦΕΥ Μαρία Παπαγεωργίου και τους αρχαιολόγους Νίκη Μητροπούλου, Ελισάβετ Βεργεράκη και Ελενα Τζημούλια, υπό τη διεύθυνση της προϊσταμένης της Εφορείας, Ευθυμίας Καράντζαλη, και της αν. προϊσταμένης του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Αριστέας Παπασταθοπούλου. Οπως σημειώνεται, εντοπίσθηκε νεκροταφείο αρχαϊκών και κλασικών χρόνων και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα οχυρωμένου οικισμού της ίδιας εποχής.

Οπως προκύπτουν από τα ευρήματα, ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η «Ταφή της αρχόντισσας με το ανεστραμμένο διάδημα», που χρονολογείται στο β΄ μισό του 7ου αι. π. Χ. και αποτελεί μέρος μιας συστάδας τριών λακκοειδών τάφων. Η ταφή της αρχόντισσας, σύμφωνα με την προκαταρκτική εξέταση των οδοντικών καταλοίπων, ανήκει σε ενήλικη γυναίκα 20-30 ετών. Στην κεφαλή της είχε τοποθετηθεί τελετουργικά, ως σύμβολο της υπεροχής και του αξιώματός της, εντυπωσιακό χάλκινο ταινιωτό διάδημα με επίστεψη μεγάλου ρόδακα, «εν είδει ήλιου» στο κέντρο του μετώπου. Πρόκειται για ένα περίτεχνο διάδημα κατασκευασμένο με την έκκρουστη τεχνική και φέρει διακόσμηση με ζευγάρια λιονταριών, αρσενικού και θηλυκού γένους, που κοιτάζονται αντικριστά, ζώων που κατεξοχήν συμβολίζουν τη βασιλική δύναμη και εξουσία. Ωστόσο το διάδημα είχε τοποθετηθεί στην κεφαλή της νεκρής ανεστραμμένο με τους λέοντες σε ύπτια θέση και το κόσμημα πλοχμού, μια λεπτεπίλεπτη μεταλλική πλεξούδα, στο κάτω άκρο του.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, «η ταφή της αρχόντισσας εντάσσεται χρονολογικά στο μεταβατικό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο των μέσων του 7ου αι. π.Χ., περίοδο κατά την οποία είχε κλονισθεί το πολίτευμα της πατροπαράδοτης κληρονομικής βασιλείας και η άνοδος των αρίστων ευγενών οδήγησε κατά την επόμενη περίοδο στην επικράτηση της ολιγαρχίας και του αριστοκρατικού πολιτεύματος».

Πόρπες, κοσμήματα και αγγεία

Ανάμεσα στο εντυπωσιακό πλήθος των κτερισμάτων ξεχωρίζουν οι δύο υπερμεγέθεις πόρπες βοιωτικού τύπου με εγχάρακτη γεωμετρική διακόσμηση αλόγων, το περιδέραιο με μεγάλο αγγειόσχημο περίαπτο, οι οστέινες, ελεφαντοστέινες χάνδρες, οι ψήφοι από κεχριμπάρι, οι ελασμάτινοι ρόδακες, τα χάλκινα ενώτια, βραχιόλια και τα σπειροειδή δακτυλίδια που φορούσε σε όλες τις φάλαγγες των δακτύλων. Στην ίδια συστάδα τάφων βρέθηκε ταφή ανήλικου κοριτσιού ηλικίας περίπου 4 ετών, στεφανωμένου με χάλκινο διάδημα με ένθετους ρόδακες. Η ταφή εντάσσεται χρονολογικά στην ίδια περίοδο των πρώιμων αρχαϊκών χρόνων και ήταν πλούσια κτερισμένη με παρόμοια κοσμήματα με αυτά της αρχόντισσας, γεγονός που ενδεχομένως υποδεικνύει την ύπαρξη συγγενικού δεσμού μεταξύ τους. Αξιόλογα ευρήματα έχουν αποδώσει και άλλοι τάφοι, όπως η γυναικεία ταφή των μέσων του 6ου αι. π.Χ., που ήταν κτερισμένη με μια κύλικα «Τύπου Σιάννων» με παράσταση πετεινών και μια τριφυλλόσχημη οινοχόη με διακόσμηση μυθικών πλασμάτων και του θεού Ερμή ως «ψυχοπομπού». Χάλκινες ομφαλωτές φιάλες, μελανόμορφα και μελανόγραφα αγγεία που συνδέονται με το Κεραμεικό Εργαστήριο της Ακραιφίας συγκαταλέγονται ανάμεσα στα ευρήματα του νεκροταφείου.