Η έκθεση έδωσε τη δυνατότητα στους επισκέπτες να γνωρίσουμε την «άγνωστη σελίδα» της καταναγκαστικής εργασίας των Ελλήνων Εβραίων κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής. Χθες, το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε τον χαρακτηρισμό του χώρου του σιδηροδρομικού σταθμού της Καρυάς στη Φθιώτιδα ως «ιστορικού τόπου» σε συνέχεια της θετικής γνωμοδότησης του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, ενώ η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, δήλωσε μεταξύ άλλων ότι στόχος «είναι η εκπόνηση των αναγκαίων μελετών για την αποκατάσταση του σιδηροδρομικού σταθμού και την επανάχρησή του ως εκθεσιακού χώρου που να συντηρεί και να αναδεικνύει τη μνήμη αυτών που υπήρξαν θύματα του μίσους και της θηριωδίας των ναζί».

Οπως είχε γράψει ο «Ε.Τ.» (17/10/2024), αφορμή για την έκθεση «Καρυά 1943» στάθηκε μια μοναδική φωτογραφική συλλογή, την οποία εντόπισε και αγόρασε το 2002 ο Ανδρέας Ασσαέλ, γιος επιζώντα του Ολοκαυτώματος από τη Θεσσαλονίκη. Η Καρυά βρισκόταν στην περιοχή της ιταλικής κατοχής, αλλά οι Γερμανοί είχαν πλήρη έλεγχο του σιδηροδρομικού δικτύου.

Η στρατηγική σημασία του σημείου ήταν καθοριστική, καθώς εκεί η γραμμή περνούσε κοντά στο Λιανοκλάδι, σημαντικό σταθμό διαλογής. Το 1943, Εβραίοι άνδρες από τη Θεσσαλονίκη οδηγήθηκαν στην Καρυά Φθιώτιδας για καταναγκαστική εργασία. Εκεί, υπό τη διοίκηση της γερμανικής οργάνωσης Todt και με σκοπό την εξυπηρέτηση των στρατιωτικών αναγκών της Βέρμαχτ, κλήθηκαν να διανοίξουν μια σιδηροδρομική τομή μήκους 100 και βάθους 20 μέτρων σε βραχώδη βουνοπλαγιά, ώστε να δημιουργηθεί παρακαμπτήρια γραμμή στη διαδρομή Αθήνα-Θεσσαλονίκη.

Το έργο εξυπηρετούσε τις ανάγκες ανεφοδιασμού των ναζί, που είχαν εντείνει τις προσπάθειες μεταφοράς πρώτων υλών και στρατιωτικών δυνάμεων. Οι υποσιτισμένοι και εξουθενωμένοι εργάτες αναγκάζονταν να σπάζουν πέτρες με τα χέρια και να φορτώνουν βαγονάκια υπό βίαιες συνθήκες. Πολλοί πέθαναν είτε από εξάντληση είτε από εκτελέσεις. Μετά την ολοκλήρωση των έργων, το εργοτάξιο εγκαταλείφθηκε. Οι ξύλινοι στρατώνες αφαιρέθηκαν από αντάρτες και σήμερα σώζεται μόνο ένα πέτρινο κτίριο και ένα πηγάδι.

Ερευνητικό πρόγραμμα

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΥΠΠΟ για τον χαρακτηρισμό του σιδηροδρομικού σταθμού της Καρυάς ως ιστορικού τόπου χρησιμοποιήθηκαν τα τεκμήρια από διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα που φωτίζουν την τραγική ιστορία της ναζιστικής καταναγκαστικής εργασίας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Θεσσαλίας και Κεντρικής Στερεάς Ελλάδας, στο πλαίσιο της αποστολής της για την τεκμηρίωση και προστασία των νεότερων πολιτιστικών αγαθών, προώθησε στη Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων φάκελο τεκμηρίωσης για τον χαρακτηρισμό του σιδηροδρομικού σταθμού Καρυάς Φθιώτιδας.

ΤΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΧΕΡΜΑΝ ΡΕΣΛΕΡ

Το υλικό τεκμηρίωσης των γεγονότων στην Καρυά προέκυψε από το ερευνητικό πρόγραμμα «Θανάσιμη Καταναγκαστική Εργασία στην Καρυά – Γερμανική Κατοχή και το Ολοκαύτωμα στην Ελλάδα», το οποίο εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Οσναμπρικ, σε συνεργασία με το Κέντρο Τεκμηρίωσης Ναζιστικής Καταναγκαστικής Εργασίας και το Ιδρυμα Μνήμης για τους Δολοφονηθέντες Εβραίους της Ευρώπης.

Στο επίκεντρο της έρευνας βρέθηκε το φωτογραφικό αρχείο του Γερμανού μηχανικού Χανς Χέρμαν Ρέσλερ, το οποίο διασώθηκε το 2002 από τον Ανδρέα Ασσαέλ, γιο επιζώντα του Ολοκαυτώματος. Το ερευνητικό πρόγραμμα εντόπισε υλικά κατάλοιπα και άλλα ίχνη του εργοταξίου και των συνθηκών διαβίωσης των Εβραίων που χρησιμοποιήθηκαν στα καταναγκαστικά έργα.