Μια ανησυχητική περιβαλλοντική εξέλιξη βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στον Παγασητικό κόλπο, καθιστώντας τη Μαγνησία μια από τις πρώτες περιοχές που σημαίνουν «καμπανάκι» κινδύνου για την έξαρση της μωβ μέδουσας Pelagia noctiluca.

Παρά τις αρχικές εκτιμήσεις που παρουσίαζαν την κατάσταση ως ελεγχόμενη, η πραγματικότητα αποδεικνύεται πολύ πιο σοβαρή, όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας.

Σήμερα, βάσει νέων επιβεβαιωμένων δεδομένων καταγράφεται έξαρση στον Παγασητικό, όπου η παρουσία της μωβ μέδουσας είναι ενεργή, με τις ανατολικές ακτές να παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση. Η Βόρεια Εύβοια καταγράφει ήδη σοβαρό πρόβλημα, καθώς λειτουργεί ως έξοδος των νερών του Παγασητικού προς το Αιγαίο, επιτρέποντας τη μεταφορά του φαινομένου. Ο Βόρειος Ευβοϊκός και η Χαλκίδα πλήττονται επίσης, με το πρόβλημα να γίνεται πιο έντονο όσο κινούμαστε βόρεια. Σκιάθος και Σκόπελος έχουν πλέον επιβεβαιωμένες αναφορές παρουσίας της μέδουσας, σηματοδοτώντας την εξάπλωση στις Βόρειες Σποράδες.

Επικινδυνότητα – Τι πρέπει να γνωρίζουν οι λουόμενοι

Η Pelagia noctiluca, αν και εντυπωσιακή στην εμφάνιση, αποτελεί ένα από τα πιο επικίνδυνα είδη μεδουσών στη Μεσόγειο, εξαιτίας του έντονου τσιμπήματός της, που μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο, ερεθισμούς, και σε ορισμένες περιπτώσεις αλλεργικές αντιδράσεις. Οι πολίτες που επισκέπτονται παραλίες σε αυτές τις περιοχές θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί, ειδικά μικρά παιδιά και άτομα με ιστορικό αλλεργιών.

Κρίσιμη η συμβολή των πολιτών – Καταγραφές στο iNaturalist

Για την επιστημονική παρακολούθηση του φαινομένου, είναι εξαιρετικά σημαντικό οι πολίτες να ανεβάζουν καταγραφές στο iNaturalist (https://www.inaturalist.org) με φωτογραφίες, ημερομηνία και τοποθεσία. Οι καταγραφές αυτές επιτρέπουν την επιβεβαίωση του είδους από ειδικούς, ενώ γίνονται άμεσα προσβάσιμες στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

Η τοπική έξαρση συνδέεται με παρόμοια φαινόμενα που σημειώθηκαν την περίοδο 2020 – 2023 σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Αυτή τη στιγμή, σοβαρή έξαρση παρατηρείται στο Γιβραλτάρ, όπου η κατάσταση είναι πιο έντονη από ποτέ, στις ακτές της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και στην Αδριατική. Το επαναλαμβανόμενο μοτίβο δημιουργεί προβληματισμό για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, της υπεραλίευσης και της αύξησης της θερμοκρασίας των θαλασσών.

Μωβ μέδουσες: Τι είναι

Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, η μωβ μέδουσα ή τσούχτρα (επιστημονική ονομασία: Pelagia noctiluca) είναι μέδουσα της οικογένειας Πελαγίδες και το μόνο αναγνωρισμένο επί του παρόντος είδος στο γένος της. Η επιστημονική ονομασία προέρχεται από τα ελληνικά, πελαγία σημαίνει «θαλασσινός», από τη λέξη πέλαγο, και στα λατινικά noctiluca είναι η συνδυαστική μορφή του nox «νύχτα» και lux σημαίνει φως· επομένως, η Pelagia noctiluca μπορεί να περιγραφεί ως ένας θαλάσσιος οργανισμός με την ικανότητα να λάμπει στο σκοτάδι (βιοφωταύγεια). Απαντάται παγκοσμίως σε τροπικές και θερμές εύκρατες θάλασσες,αν και υπάρχουν υποψίες ότι καταγραφές από την περιοχή του Βόρειου Ατλαντικού, η οποία περιλαμβάνει τη Μεσόγειο και τον Κόλπο του Μεξικού, αντιπροσωπεύουν στενά συγγενικά αλλά προς το παρόν μη αναγνωρισμένα είδη.

Ένα αρκετά μικρό και ποικιλόχρωμο είδος, τόσο τα πλοκάμια του όσο και η (ασυνήθιστο στις μέδουσες) καμπάνα καλύπτονται από κεντριά. Τα περιστατικά τσιμπήματος είναι κοινά, επώδυνα και τα συμπτώματα μπορεί να επιμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά γενικά δεν είναι επικίνδυνα. Εχουν καταγραφεί σμήνη Pelagia noctiluca που εξαφανίζουν ολόκληρα ιχθυοτροφεία. Εξαιτίας αυτού, έχει γίνει ένα από τα πιο μελετημένα είδη μεδουσών.

Μωβ μέδουσες: Τα συμπτώματα του τσιμπήματος

Οι νηματοκύστες παράγουν στο ανθρώπινο δέρμα, ερύθημα, πρήξιμο, κάψιμο όπως και μερικές φορές σοβαρές δερμονεκρωτικές, καρδιο- και νευροτοξικές επιδράσεις, οι οποίες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες σε ευαίσθητα άτομα.

Τα συμπτώματα μετά από επαφή – τσίμπημα από την μέδουσα μπορεί να είναι πόνος σαν κάψιμο, πολλές φορές έντονο κοκκίνισμα του δέρματος, και σε μερικές περιπτώσεις εμφάνιση σε μέρος του δέρματος σας το αποτύπωμα της μέδουσας, ναυτία, πτώση πίεσης, ταχυκαρδία, κεφαλαλγία, εμετός, διάρροια, σπασμός των βρόγχων, δύσπνοια.

Σε περίπτωση εμφάνισης συστηματικών συμπτωμάτων (σπάνια) όπως : υπόταση , βράχος φωνής , εισπνευστικός συριγμός, γενικευμένο αγγειοοίδημα – εκτεταμένο κνιδωτικό εξάνθημα, διαταραχές επιπέδου επικοινωνίας – συνείδησης , έμετος, είναι επιβεβλημένη η άμεση διακομιδή του ασθενούς στο νοσοκομείο.

Σε περίπτωση που σάς τσιμπήσει μωβ μέδουσα:

• Απομακρύνετε τα τυχόν κολλημένα στο σώμα σας πλοκάμια. Όχι όμως με γυμνά χέρια, διότι αυτό θα οδηγήσει σε κόλλημα των πλοκαμιών στα χέρια και μεταφορά του ερεθισμού εκεί.
• Ξεπλύνετε την περιοχή του τσιμπήματος με άφθονο θαλασσινό νερό. Αν δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος, γεμίστε τη χούφτα σας με άμμο και τρίψτε το σημείο του σώματος που είναι κολλημένα τα πλοκάμια της τσούχτρας. Μη χρησιμοποιείτε γλυκό νερό, διότι μπορεί να ενεργοποιήσει κεντριά που έχουν μείνει στο δέρμα.
  Τοποθετείστε στο σημείο του τσιμπήματος πάγο ή κρύες κομπρέσες. Αυτό περιορίζει τα τοπικά φαινόμενα από το δέρμα.
• Αλείψτε την πάσχουσα περιοχή με κορτιζονούχο κρέμα. Περιορίζει την τοπική φλεγμονώδη αντίδραση και ανακουφίζει γρήγορα από το τσούξιμο και την φαγούρα.
• Πάρτε κάποιο χάπι αντιισταμινικό. Με τα αντιισταμινικά αντιμετωπίζονται συστηματικότερα συμπτώματα όπως ο κνησμός. Η ανάγκη για φάρμακα τέτοιου είδους είναι μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η έκταση του προσβληθέντος δέρματος.
• Τέλος αν τα συμπτώματα είναι έντονα και ιδιαίτερα αν δεν υποχωρούν μετά την εφαρμογή των τοπικών μέτρων, μπορεί να χρειασθεί κάποια ένεση κορτιζόνης. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει οπωσδήποτε να πάτε στο νοσοκομείο ή να επισκεφθείτε κάποιο Κέντρο Υγείας.