Ερωτήσεις και απαντήσεις για τη νομοθετική ρύθμιση

Μετά τη γνωστοποίηση της είδησης, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εξέδωσε αναλυτικές ερωταπαντήσεις σχετικά με τη νομοθετική ρύθμιση για τους οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων.

1. Ποιο πρόβλημα έχει προκύψει με τους οικισμούς;

Το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε -με μια σειρά αποφάσεών του το 2017, το 2019 και το 2022- τα όρια οικισμών στο Λασίθι, στο Πήλιο και στην Πάρο, τα οποία είχαν καθοριστεί με αποφάσεις νομαρχών. Συγκεκριμένα, το ΣτΕ έκρινε αναρμόδιους τους νομάρχες και ανεπαρκή τα κριτήρια οριοθέτησης που ακολούθησαν. Οι αποφάσεις αυτές αφενός οδήγησαν τους συγκεκριμένους οικισμούς σε οικοδομική αδράνεια, καθώς εκεί δεν εκδόθηκε ούτε μία οικοδομική άδεια επί σειρά ετών και ως σήμερα, αφετέρου έθεσε εν δυνάμει σε αμφισβήτηση την οριοθέτηση και των υπόλοιπων, 12.000 οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, που δεν είναι θεσμοθετημένοι με Προεδρικό Διάταγμα αλλά με αποφάσεις νομαρχών.

2. Τι προέβλεπε το Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ) που πρότεινε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας;

3. Το ΠΔ αφορά όλους τους οικισμούς της χώρας;

Όχι, από το πεδίο εφαρμογής του ΠΔ εξαιρούνται: i) οι οικισμοί άνω των 2.000 κατοίκων, ii) οι νέοι οικισμοί μετά το 1983, iii) οι παραλιακοί οικισμοί που εντάσσονται σε Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ), σε συγκεκριμένες περιφερειακές ενότητες όπως η Αττική, η Εύβοια, η Κορινθία, η Θεσσαλονίκη, η Πιερία και η Χαλκιδική.

4. Ποιο είναι το ζήτημα που ανέκυψε κατά την επεξεργασία του ΠΔ στο Συμβούλιο της Επικρατείας;

Το ζήτημα ανέκυψε κατόπιν της απόρριψης από το ΣτΕ της Ζώνης Γ (στα εξωτερικά όρια του οικισμού που είχαν οριοθετηθεί) και αφορούσε αποκλειστικά και μόνο αδόμητα ακίνητα στη Ζώνη αυτή, των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων και μόνον τις περιπτώσεις στις οποίες οι νομαρχιακές αποφάσεις οριοθέτησης δεν πληρούσαν τα απαιτούμενα επιστημονικά κριτήρια.

5. Ποια είναι η λύση που προκρίνει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας;

Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας έρχεται να επιλύσει αυτή την εκκρεμότητα, με την εισαγωγή δύο νέων πολεοδομικών εργαλείων: i) τη Ζώνη Ανάπτυξης Οικισμού και ii) την Περιοχή Ειδικών Χρήσεων, με γνώμονα τη δημογραφική πρόκληση που αντιμετωπίζουν αυτοί οι οικισμοί, την προστασία εμπράγματων δικαιωμάτων που έχουν αποκτηθεί καλόπιστα, καθώς και τη σταθερότητα της σχέσης κράτους-πολίτη. Με τα δύο αυτά εργαλεία επιλύουμε την κανονιστική ασάφεια, ενισχύουμε την προοπτική των μικρών οικισμών, με σεβασμό στην ταυτότητα και στην ιστορική κληρονομιά του κάθε τόπου, για μια Ελλάδα χωροταξικά ασφαλή, αναπτυξιακά ισχυρή με προτεραιότητα στην αποκέντρωση και στήριξη του δημογραφικού.

6. Τι προβλέπουν τα δύο νέα πολεοδομικά εργαλεία;

Η Ζώνη Ανάπτυξης Οικισμού (Ζ.Α.Ο.) είναι ένα νέο πολεοδομικό εργαλείο για την υποστήριξη και ενίσχυση του περιφερειακού δικτύου οικισμών, στο πλαίσιο αντιμετώπισης του δημογραφικού και ενίσχυσης της αποκέντρωσης. Βρίσκεται εντός οικισμού και προσομοιάζει στη Ζώνη Β1 αυτού. Αφορά οικισμούς μέχρι και 700 κατοίκους. Μέσω του εργαλείου αυτού προβλέπεται η δυνατότητα, κατά την οριοθέτηση των οικισμών στο πλαίσιο του προγράμματος «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», να διευρύνεται το όριό τους πέραν της Ζώνης Β1, έως το σημερινό όριο του οικισμού, κατόπιν ειδικής τεκμηρίωσης.

Στη Ζ.Α.Ο. άρτια θα θεωρούνται τα οικόπεδα με ελάχιστο εμβαδόν αρτιότητας από 500 τ.μ. έως 2.000 τ.μ. και πρόσωπο ελάχιστου μήκους 10 μ. σε κοινόχρηστη οδό. Το εμβαδόν αρτιότητας και το ελάχιστο μήκος προσώπου σε κοινόχρηστη οδό εξειδικεύονται με το ΠΔ οριοθέτησης του οικισμού. Για τα λοιπά μεγέθη, όρους και περιορισμούς δόμησης, ισχύουν τα οριζόμενα για τη ζώνη Β1. Επιτρεπόμενες χρήσεις γης μπορούν να είναι αυτές που επιτρέπονται στις Ζώνες Β και Β1, κατόπιν τεκμηρίωσης. Η Περιοχή Ειδικών Χρήσεων (Π.Ε.Χ). αποτελεί ένα πολεοδομικό εργαλείο που αφορά στους οικισμούς με πληθυσμό 701 – 2.000 κατοίκους.

Στους οικισμούς αυτούς εισάγεται η δυνατότητα κατά την οριοθέτησή τους στο πλαίσιο του προγράμματος «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» να καθορίζεται ως Π.Ε.Χ. η περιοχή εκείνη που εκτείνεται πέραν της Ζώνης Β1 και φτάνει έως το σημερινό όριο του οικισμού. Στην Π.Ε.Χ., άρτια θα θεωρούνται τα γήπεδα με ελάχιστο εμβαδόν αρτιότητας από 2.000 τ.μ. έως 4.000 τ.μ. και πρόσωπο ελάχιστου μήκους 15 μ. σε κοινόχρηστη οδό. Επιτρεπόμενες χρήσεις γης μπορούν να είναι αυτές που επιτρέπονται στις Ζώνες Β και Β1, κατόπιν τεκμηρίωσης, με βάση τα ειδικότερα χαρακτηριστικά της περιοχής αυτής, ώστε να αποφεύγονται πιθανές μεταξύ τους συγκρούσεις και η ανεξέλεγκτη κατανάλωση φυσικών πόρων.

7. Για ποιον λόγο το υπουργείο εισάγει αυτή τη ρύθμιση τώρα;

Η άμεση υπογραφή του ΠΔ υπήρξε αναγκαία προϋπόθεση προκειμένου να δοθούν οι απαιτούμενες κατευθύνσεις στους μελετητές των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων και, με τον τρόπο αυτόν, να διασφαλιστεί η υλοποίηση του εμβληματικού προγράμματος «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», της μεγαλύτερης μεταρρύθμισης οργάνωσης του χώρου από καταβολής του ελληνικού κράτους. Κατά την εκπόνηση των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Τ.Π.Σ.) και των Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Ε.Π.Σ.), οι μελετητές ξεκινούν από τον πυρήνα του οικισμού και επεκτείνουν σταδιακά τη μελέτη τους προς τις εξωτερικές ζώνες των οικισμών. Συνεπώς, οποιαδήποτε καθυστέρηση στην έγκριση του ΠΔ θα έθετε σε κίνδυνο όλο το πρόγραμμα «Κωνσταντίνος Δοξιάδης», που αποτελεί ορόσημο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Παράλληλα, εισάγεται με γνώμονα την αποκέντρωση και την ανταπόκριση στη δημογραφική πρόκληση.

8. Αυτή η νομοθετική παρέμβαση είναι αποσπασματική ή μέρος μιας ευρύτερης πολεοδομικής μεταρρύθμισης;

Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας συντελείται ουσιαστική πολεοδομική μεταρρύθμιση, που είχε να γίνει πάνω από 100 χρόνια. Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προχωράει στην κωδικοποίηση της πολεοδομικής νομοθεσίας και εκπονεί το εμβληματικό πρόγραμμα πολεοδομικού σχεδιασμού «Κωνσταντίνος Δοξιάδης» για όλη την επικράτεια. Για πρώτη φορά μπαίνει τάξη στον χώρο με σαφείς κανόνες, με προϋπολογισμό που αγγίζει το 1 δισεκατομμύριο ευρώ και αφορά πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Περιλαμβάνει:

• 227 Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια για 731 Δημοτικές Ενότητες
• 18 Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια για 99 Δημοτικές Ενότητες
• 12 Αυτοτελείς Μελέτες Οριοθέτησης Οικισμών
• Αυτοτελή Μελέτη για Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή Δόμησης (Ζ.Υ.Σ.)
• Αυτοτελή Μελέτη Χαρακτηρισμού Δημοτικών Οδών.

Οικισμοί κάτω των 2.000 κατοίκων: Με τα σημερινά όρια η δυνατότητα δόμησης για 9 στους 10

Νομοθετική ρύθμιση που παρέχει πολεοδομική ασφάλεια στους οικισμούς με λιγότερους από 2.000 κατοίκους παρουσιάστηκε σε σύσκεψη που είχε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρο Παπασταύρου και τον υφυπουργό, Νίκο Ταγαρά.

Σύμφωνα με την κυβερνητική ανακοίνωση, με τη νέα ρύθμιση, η οποία θα κατατεθεί εντός της ημέρας στη Βουλή, ουσιαστικά διατηρούνται τα υφιστάμενα όρια σε περισσότερους από 9 στους 10 μικρούς οικισμούς, «προστατεύοντας τόσο τα περιουσιακά δικαιώματα των ιδιοκτητών όσο και τη δημογραφική προοπτική της περιφέρειας».

Οπως αναφέρεται, η ρύθμιση προβλέπει δύο νέα πολεοδομικά εργαλεία.

Το πρώτο, η Ζώνη Ανάπτυξης Οικισμού, αφορά κοινότητες με πληθυσμό έως 700 κατοίκους, που αποτελούν την πολύ μεγάλη πλειοψηφία, και διασφαλίζει τη δυνατότητα δόμησης έως τα σημερινά όρια. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, κατοχυρώνονται πολεοδομικά όλα τα χωριά της επικράτειας και συνολικά περίπου το 93% των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων.

Το δεύτερο εργαλείο, η Περιοχή Ελέγχου Χρήσεων, θα καλύπτει οικισμούς με 701 έως 2.000 κατοίκους και προβλέπει ευνοϊκότερες πρόνοιες σε σύγκριση με την εκτός σχεδίου δόμηση.

«Υπενθυμίζεται πως σε περίπου 150 οικισμούς, στο Ρέθυμνο και το Πήλιο, το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε τα όρια που είχαν θεσμοθετηθεί παλαιότερα με αποφάσεις Νομαρχών. Το γεγονός αυτό αφενός οδήγησε σε οικοδομική αδράνεια, καθώς εκεί δεν εκδόθηκε ούτε μία οικοδομική άδεια, αφετέρου έθεσε εν δυνάμει σε αμφισβήτηση την οριοθέτηση και των υπόλοιπων οικισμών της χώρας, που δεν είναι θεσμοθετημένοι με Προεδρικό Διάταγμα», σημειώνεται από την κυβέρνηση και προστίθεται:

«Το Προεδρικό Διάταγμα που ακολούθησε, τον Απρίλιο του 2025, οδήγησε σε ασφάλεια δικαίου στη δόμηση των οικισμών της χώρας. Όμως, μετά την απόρριψη της ζώνης Γ από το ΣτΕ, παρέμενε ανοιχτό το ζήτημα με τα περιφερειακά τμήματα των οικισμών, το οποίο κλείνει τώρα με τη νέα νομοθετική ρύθμιση».

Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε: «Θέλω να συγχαρώ το Υπουργείο για τις συνολικές πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει στα κρίσιμα ζητήματα του πολεοδομικού σχεδιασμού της χώρας. Δρομολογείται ένα εξαιρετικά φιλόδοξο σχέδιο, όπου η χώρα για πρώτη φορά θα αποκτήσει ειδικά χωροταξικά πλαίσια σε ολόκληρη την επικράτεια. Και στα πλαίσια αυτής της πολύ μεγάλης, συχνά την αποκαλώ “σιωπηλή”, μεταρρύθμισης, γιατί δεν αναδεικνύεται τόσο στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ερχόμαστε και επιλύουμε και το ζήτημα το οποίο απασχόλησε πολύ την κοινή γνώμη πρόσφατα, με τα όρια των οικισμών, όπου υπήρχε και αρκετή παραπληροφόρηση σχετικά με το τι κάνει και με το τι δεν κάνει το Προεδρικό Διάταγμα το οποίο δημοσιεύθηκε σχετικά πρόσφατα.

Και για να το πούμε με πολύ απλά λόγια, όπως το είπε και ο Υπουργός, για όλους τους οικισμούς κάτω των 700 κατοίκων, πρακτικά τη συντριπτική πλειοψηφία των οικισμών της χώρας, ουσιαστικά θα διατηρηθούν τα υφιστάμενα όρια, όπως αυτά χαράχθηκαν πριν από κάποιες δεκαετίες, άρα δεν αλλάζει απολύτως τίποτα.

Και για εκείνους τους οικισμούς μεταξύ 700 και 2.000 κατοίκων θα δημιουργηθεί ένα ευέλικτο εργαλείο το οποίο θα επιτρέπει τη δόμηση και στα τμήματα τα οποία καταλαμβάνουν ουσιαστικά την υφιστάμενη ζώνη Γ, με μεγαλύτερη ευελιξία από αυτή που προβλέπεται σήμερα στην εκτός σχεδίου δόμηση.

Οπότε, νομίζω ότι, και με τις σημερινές ανακοινώσεις, για ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του ελληνικού πληθυσμού της υπαίθρου λύνεται μία σημαντική αβεβαιότητα, μία εκκρεμότητα.

Και θέλω να τονίσω και πάλι ότι οι διατάξεις αυτές είναι απαραίτητες όχι μόνο για να μπει τάξη στον χώρο, αλλά για να μπορέσουμε να στηρίξουμε την ύπαιθρο, τη δημογραφική μας πολιτική και να ενθαρρύνουμε και τους πολίτες, γιατί όχι, να μπορούν να επιστρέψουν πίσω στα χωριά τους και να το κάνουν με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα και πολεοδομική ευελιξία».

Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου ανέφερε: «Μια νέα νομοθετική ρύθμιση για τους οικισμούς στη χώρα κάτω από 2.000 κατοίκους, η οποία θα κατατεθεί αργότερα στη Βουλή σήμερα. Μια ρύθμιση που λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες ενίσχυσης της υπαίθρου και τη μεγάλη δημογραφική πρόκληση.

Όπως είναι γνωστό, με τις αποφάσεις του ΣτΕ του 2017 και του 2019, ακυρώθηκαν τα όρια που είχαν θεσμοθετηθεί με απόφασή του Νομάρχη σε 150 οικισμούς, στο Ρέθυμνο και στο Πήλιο, με αποτέλεσμα να έχουμε μια πολεοδομική αδράνεια στους συγκεκριμένους 150 οικισμούς, αλλά συγχρόνως να έχουμε μια πολεοδομική ανασφάλεια σε όλους τους οικισμούς κάτω από 2.000 κατοίκους.

Το Προεδρικό Διάταγμα που ακολούθησε, τον Απρίλιο του 2025, ασφαλώς οδηγεί σε ασφάλεια δικαίου στη δόμηση των οικισμών αυτών, όμως, μετά την απόρριψη της ζώνης Γ από το ΣτΕ, παρέμενε ανοιχτό το ζήτημα με τα περιφερειακά τμήματα των οικισμών. Αυτό ερχόμαστε σήμερα και το επιλύουμε, με την εισαγωγή δύο νέων πολεοδομικών εργαλείων: για τους οικισμούς έως 700 κατοίκους, οι οποίοι ειρήσθω εν παρόδω αποτελούν την πολύ μεγάλη πλειοψηφία των οικισμών, διασφαλίζεται η δυνατότητα δόμησης μέχρι το σημερινό τους όριο, με το πολεοδομικό εργαλείο της ζώνης ανάπτυξης οικισμού, για λόγους αντιμετώπισης του δημογραφικού και ενίσχυσης της περιφέρειας.

Αλλά και για τους υπόλοιπους οικισμούς, από 701 κατοίκους έως 2.000, προβλέπεται το πολεοδομικό εργαλείο της περιοχής ελέγχου χρήσεων, η οποία αντιμετωπίζει με ευνοϊκότερο τρόπο τη δόμηση σε σχέση με την εκτός σχεδίου. Με τον τρόπο αυτό, επιλύουμε την κανονιστική ασάφεια, ενισχύουμε την προοπτική των μικρών οικισμών, με σεβασμό στην ταυτότητα και την ιστορική κληρονομιά του κάθε τόπου, για μια Ελλάδα χωροταξικά ασφαλή, αναπτυξιακά ισχυρή και δημογραφικά αισιόδοξη».

Συνεννόηση με το ΣτΕ

Σύμφωνα με τα όσα επισημαίνουν οι ίδιες πηγές στον «Ε.Τ.» της Κυριακής, σε συνεννόηση με το ΣτΕ, έχει προταθεί η λύση να γίνεται αναγνώριση στις ιδιομορφίες των περιοχών με βάση τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι το υπουργείο πιθανόν να εξαιρέσει από τον κανόνα απαγόρευσης δόμησης ορεινούς οικισμούς που έχουν λιγότερους από 500 κατοίκους. Αντίστοιχα, άλλη διαδικασία θα υπάρξει για οικισμούς που έχουν έως 2.000 κατοίκους, οι οποίοι μέσω εισφοράς σε γη θα μπορούν να προχωρήσουν σε πολεοδόμηση.

Οσον αφορά το χρονικό της υπόθεσης που προβληματίζει ιδιοκτήτες και τεχνικό κόσμο, το ΥΠΕΝ πέρυσι τον Μάρτιο είχε προχωρήσει στην αποστολή του Προεδρικού Διατάγματος στο ΣτΕ. Το αρχικό Σχέδιο του υπουργείου χώριζε την περιοχή ενός οικισμού όπως είχε οριοθετηθεί εδώ και 4 δεκαετίες με τις αποφάσεις των νομαρχών. Δηλαδή, χώριζε τους οικισμούς σε 4 ζώνες: Α’, Β’, Β1’ και Γ’.

• Η Ζώνη Α’ αφορά τον προϋφιστάμενο οικισμό προ του 1923 και αποτελεί τον ιστορικό πυρήνα.
• Η Ζώνη Β’ αφορά το συνεκτικό τμήμα που δημιουργήθηκε μεταξύ 1923-1983, η Ζώνη Β1’ το διάσπαρτο τμήμα που δημιουργήθηκε από το 1923 έως το 1983.
• Η Ζώνη Γ’ αφορά την εξωτερική, πιο απομακρυσμένη περιοχή που είχε οριοθετηθεί.

Το ΣτΕ, ωστόσο, απέρριψε τη Ζώνη Γ’ ως μη νόμιμη, με αποτέλεσμα αυτή και μόνο η περιοχή να μην μπορεί να οριοθετηθεί από τους μελετητές που εκπονούν τον πολεοδομικό σχεδιασμό που εξελίσσεται στη χώρα και κατ’ επέκταση να προκαλέσει πονοκέφαλο στους πολίτες. Πρόθεση τόσο του υπουργείου όσο και της κυβέρνησης συνολικά είναι να υπάρξει λύση, η οποία θα είναι, αφενός, σύμφωνη με το Συμβούλιο της Επικρατείας και, αφετέρου, υπέρ όσων ιδιοκτητών θίγονται τα δικαιώματά τους.

Σε πρόσφατη τοποθέτησή του ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, επεσήμανε εκ νέου ότι το ΥΠΕΝ βρίσκεται σε στάδιο επεξεργασίας ρύθμισης σύμφωνης με το Συμβούλιο της Επικρατείας, ενώ τόνισε ότι η ιδιοκτησία είναι στον πυρήνα της πολιτικής της κυβέρνησης.

Ο κ. Παπασταύρου είπε χαρακτηριστικά: «Η λύση, λοιπόν, είναι μία. Σεβόμαστε την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, γιατί στην αστική δημοκρατία η Δικαιοσύνη είναι μια ανεξάρτητη εξουσία, την οποία οφείλουμε να σεβαστούμε. Παίρνουμε, όμως, μέσα στο πνεύμα της απόφασης του ΣτΕ και επεξεργαζόμαστε μια νομοθετική ρύθμιση που μαζί με το πνεύμα της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας θα έρχεται να απαντήσει και στο γεγονός ότι δεν μπορούμε εύκολα οικισμούς που έχουν 100-200 κατοίκους, 200 ψυχές, να τους αντιμετωπίσουμε με τον ίδιο τρόπο με έναν οικισμό 2.000 κατοίκων».

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ

Ολα όσα πρέπει να ξέρουν οι πολίτες μέσα από 10 ερωτήσεις – απαντήσεις

Απαντήσεις σε 10 καίρια ερωτήματα πολιτών δίνει στον Ελεύθερο Τύπο της Κυριακής η αγρονόμος – τοπογράφος – μηχανικός Γραμματή Μπακλατσή.

1 Ποια οικόπεδα θεωρούνται, πλέον, άρτια και οικοδομήσιμα;

Με βάση το νέο Π.Δ., γίνεται επαναοριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, χωρίς όμως να ληφθούν υπ’ όψιν τα όρια οικισμών όπως αυτά ορίστηκαν από τους νομάρχες μετά το 1983 (14.03.1983). Επομένως, ως όρια οικισμού αναγνωρίζονται μόνο όσα τεκμηριώνονται με δόμηση έως το 1983. Αυτό σημαίνει ότι τα όρια συρρικνώνονται και πολλές περιοχές που αναπτύχθηκαν μεταγενέστερα χάνουν, πλέον, το δικαίωμα δόμησης. Πολλά οικόπεδα -ιδίως όσα είναι μικρότερα από 2 στρέμματα ή δεν έχουν «πρόσωπο» σε κοινόχρηστο δρόμο- καθίστανται μη οικοδομήσιμα.

2 Ποιες είναι οι επιπτώσεις στους ιδιοκτήτες;

• Οικόπεδα που βρίσκονται «οριακά» εκτός των νέων οριοθετήσεων χάνουν τη δυνατότητα δόμησης μέχρι να καθοριστούν πλήρως τα νέα όρια ή να ενταχθούν σε ρυμοτομικό σχέδιο.
• Η αγοραπωλησία τέτοιων οικοπέδων καθίσταται δυσχερής, καθώς δεν υπάρχει σαφής πρόβλεψη για το αν και πότε θα αποκτήσουν ξανά οικοδομησιμότητα.
• Καθυστέρηση σε επενδύσεις ή έργα κατοικιών/τουριστικών εγκαταστάσεων που είχαν βασιστεί σε παλαιότερα αποδεκτά όρια ή γνωμοδοτήσεις.

3 Ποιες είναι οι τρεις ζώνες των οικισμών που θα δομούνται και ποια «κόβονται»;

Το Π.Δ. εισάγει τρεις ζώνες (εντός σχεδίου, εκτός σχεδίου και εκτός ορίων) και περιορίζει δραστικά τις επιτρεπόμενες χρήσεις στους μικρούς οικισμούς: επιτρέπονται κατοικία, βασικές κοινωνικές και υγειονομικές δομές, μικρές εμπορικές δραστηριότητες, τουριστικά καταλύματα έως 100 κλίνες και εγκαταστάσεις του αγροτικού τομέα.

• Α’ Ζώνη: Το εσώτερο – συνεκτικό τμήμα του οικισμού, που είχε δημιουργηθεί προ του 1923 (ιστορικός πυρήνας). Για τον καθορισμό του θα χρησιμοποιηθούν αεροφωτογραφίες του 1939 ή 1945.
• Β’ Ζώνη: Το συνεκτικό τμήμα που έχει δημιουργηθεί μεταξύ των ετών 1923 και 1983.
• Β1’ Ζώνη: Το διάσπαρτο τμήμα του οικισμού που έχει δημιουργηθεί μεταξύ του 1923 και του 1983.

Σημειώνεται ότι υπάρχει και η Ζώνη Γ’, που αναφερόταν στο προηγούμενο σχέδιο του Π.Δ. και θα περιλάμβανε τις περιοχές του οικισμού μετά τη Β1’ Ζώνη μέχρι και το καθορισμένο όριο του οικισμού με απόφαση νομάρχη, η οποία όμως αφαιρέθηκε έπειτα από απόφαση του ΣτΕ. Επομένως, δεν συμπεριλαμβάνονται στα όρια των οικισμών οι περιοχές που είχαν εντάξει οι νομάρχες, παρότι πολλές από αυτές έχουν δομηθεί. Οι διατάξεις του Π.Δ. 194/2025 δεν κάνουν καμία πρόβλεψη για τους οικισμούς μετά το 1983.

4 Τι είναι συνεκτικό, τι διάσπαρτο και τι αραιοδομημένο τμήμα σε έναν οικισμό, για να δω τι γίνεται με το οικόπεδό μου;

Σε ένα οικιστικό σύνολο που αναφέρεται σε απογραφή προ της 14.03.1983 με πληθυσμό έως και 2.000 κατοίκους υπάρχουν τα εξής τμήματα:

α) Συνεκτικό τμήμα οικισμού: Νοείται το τμήμα που αποτελείται από τουλάχιστον 10 οικοδομές, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους ανά 2 απόσταση έως 40 μέτρων.

β) Διάσπαρτο τμήμα οικισμού: Νοείται το τμήμα που αποτελείται από τουλάχιστον 10 οικοδομές, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους ανά 2 απόσταση έως 80 μέτρων.

γ) Αραιοδομημένο τμήμα οικισμού: Ορίζεται το τμήμα αραιότερης δόμησης, το οποίο συνέχεται με το συνεκτικό ή και το διάσπαρτο τμήμα, με επαρκή αριθμό οικοδομών σε μικρή απόσταση μεταξύ τους και συναποτελεί, με το συνεκτικό ή και διάσπαρτο τμήμα του οικισμού, τον διαμορφωμένο πολεοδομικό ιστό του.

 5 Πώς θα καταλάβω αν βρίσκομαι εντός οικισμού;

Θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν μηχανικό, ο οποίος για τον συγκεκριμένο οικισμό όπου βρίσκεται το ακίνητό σας θα βρει και θα συνεκτιμήσει στοιχεία: όπως αεροφωτογραφίες, τοπογραφικά διαγράμματα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας του Στρατού, τίτλοι ιδιοκτησίας, παλιότερες πράξεις της Διοίκησης.

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία και τις αεροφωτογραφίες, ο μηχανικός θα γνωμοδοτήσει αν το ακίνητό σας βρίσκεται μέσα στο συνεκτικό, διάσπαρτο ή αραιοδομημένο τμήμα του οικισμού και αν αλλάζουν η αρτιότητα και η οικοδομησιμότητά του, καθώς επίσης αν βρίσκεται πλέον εκτός σχεδίου.

 6 Πότε θα ισχύσουν οι νέες διατάξεις;

Το Π.Δ. δίνει οδηγίες στους μελετητές των ΤΠΣ. Οταν αυτά ολοκληρωθούν και εκδοθεί για κάθε οικισμό ξεχωριστό Π.Δ., τότε θα ισχύσουν οι νέοι όροι δόμησης, δηλαδή σε 2-3 χρόνια.

Αρα, για 2-3 χρόνια ο καθένας βγάζει άδεια τώρα και μπορεί να χτίσει με τα παλιά όρια, εκτός αν προσφύγει κάποιος στο ΣτΕ και τα ακυρώσει, όπως αυτά στο Πήλιο και το Ρέθυμνο, διότι θα βασίζονται σε οριοθετημένους οικισμούς με απόφαση νομάρχη (προδικασμένο).

 7 Τι ισχύει για όσους έχουν βγάλει νόμιμη οικοδομική άδεια και έχτισαν και τώρα θεωρούνται εκτός οικισμού;

Οσοι πολίτες έχουν ήδη χτίσει σε τέτοιες περιοχές δεν θα έχουν καμία συνέπεια.

Υπάρχουν, όμως, και πολλοί άλλοι που έχουν ιδιόκτητα οικόπεδα στις παραπάνω περιοχές, χωρίς να έχουν ακόμη χτίσει, και ανησυχούν ότι πολλά από αυτά κινδυνεύουν να γίνουν ξαφνικά αγροτεμάχια, ενώ πλήρωναν τόσα χρόνια φόρους ΕΝΦΙΑ κ.λπ.

 8 Τι ισχύει με τους αναγνωρισμένους δρόμους που πρέπει να έχουν «πρόσωπο», πλέον, τα ακίνητα;

Η λύση της αρτιότητας με «πρόσωπο» σε κοινόχρηστο δρόμο προχωρά από το υπουργείο, δεδομένου ότι εντός του μήνα θα υπογράψουν οι ανάδοχοι τις 22 συμβάσεις που αφορούν την ηπειρωτική χώρα «εκπόνηση μελέτης καταγραφής του υπάρχοντος οδικού δικτύου της χώρας, ανά Δημοτική Ενότητα (Δ.Ε.) στις περιοχές εκτός ρυμοτομικών σχεδίων των πόλεων, εκτός των ορίων των οικισμών των νομίμως υφιστάμενων προ του έτους 1923 και των οικισμών μέχρι 2000 κατοίκους». Υπολογίζεται να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία χαρακτηρισμού σε δύο με τρία χρόνια.

 9 Ποιες αρτιότητες θα ισχύσουν με το νέο Π.Δ. για τους οικισμούς;

Α. Στη Ζώνη Α’ του οικισμού καθορίζεται αρτιότητα ως εξής:

1. α) Αρτια θεωρούνται τα οικόπεδα που έχουν ελάχιστο εμβαδόν 2.000 τ.μ. και ελάχιστο «πρόσωπο» σε κοινόχρηστο χώρο 15 μ.

β) Κατ’ εξαίρεση, τα οικόπεδα μικρών οικισμών, π.χ. ορεινοί, ημιορεινοί, θεωρούνται άρτια εφόσον έχουν ελάχιστο εμβαδόν 500 τ.μ. και «πρόσωπο» 10 μ.

2. Κατά παρέκκλιση των διατάξεων της προηγούμενης περίπτωσης, θεωρούνται άρτια τα οικόπεδα που έχουν:

α) Κατά τη δημοσίευση του παρόντος Π.Δ.: Ελάχιστο εμβαδόν 2.000 τ.μ. και «πρόσωπο» σε υφιστάμενο κοινόχρηστο χώρο.

β) Κατά τη 13.03.1981, ημερομηνία δημοσίευσης του από 02.03.1981 Π.Δ.: Ελάχιστο εμβαδόν 300 τ.μ. και «πρόσωπο» σε υφιστάμενο κοινόχρηστο χώρο.

γ) Κατά την 25.07.1979, ημερομηνία δημοσίευσης του από 19.07.1979 Π.Δ. (Δ’401): Ελάχιστο εμβαδόν 150 τ.μ. και πρόσωπο σε υφιστάμενο κοινόχρηστο χώρο.

Β. Στις Ζώνες Β’ και Β1’ του οικισμού καθορίζεται αρτιότητα ως εξής:

Αρτια θεωρούνται τα οικόπεδα με εμβαδόν αρτιότητας από 300 τ.μ. έως 2.000 τ.μ. και «πρόσωπο» σε δρόμο 10 μ. Το εμβαδόν αρτιότητας και το «πρόσωπο» σε κοινόχρηστο χώρο εξειδικεύονται με το Π.Δ. οριοθέτησης του οικισμού, κατά περίπτωση.

Για οικόπεδα που δημιουργήθηκαν μετά την 04.11.2011, ημερομηνία δημοσίευσης του από 04.11.2011 Π.Δ. (ΑΑΠ 289), ισχύει πρόσθετη προϋπόθεση ελάχιστου μήκους «προσώπου» 10 μ. για εμβαδόν οικοπέδου έως 500 τ.μ. και 15 μ. για εμβαδόν μεγαλύτερο των 500 τ.μ.

10 Τι γίνεται με την οριοθέτηση των νεότερων οικισμών;

Για τους νεότερους οικισμούς (μετά το 1923) συγκεντρώνονται στοιχεία που αποδεικνύουν την πραγματική κατάσταση που υπήρχε κατά τη δημοσίευση του ν. 1337/1983 ή έστω του Π.Δ. του 1985. Εδώ επιτρέπεται η διαδικασία διόρθωσης σφαλμάτων παλαιών οριοθετήσεων που τεκμηριώνεται βάσει πραγματικών δεδομένων, τα οποία δεν είχαν ληφθεί υπ’ όψιν κατά την αρχική οριοθέτηση. Το περιεχόμενο των στοιχείων πρέπει να ανάγεται, κατά το δυνατόν, σε χρόνο προγενέστερο του έτους 1985 και να προκύπτει τόσο η ύπαρξη του οικισμού ως αυτοτελούς οικιστικού με τουλάχιστον 10 κτίρια (κατοικίες, αποθήκες κ.λπ.) ή και τυχόν άλλες κοινόχρηστες λειτουργίες.