Ο θεσμός αυτός έρχεται για να αναβαθμίσει και να θωρακίσει τον έλεγχο νομιμότητας των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), μια αρμοδιότητα που μέχρι σήμερα ασκούνταν από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, δημιουργώντας ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα και την αντικειμενικότητά της.

Ο Γενικός Επόπτης Νομιμότητας θα είναι ουσιαστικά ο «ράμπο» των Δήμων. Θα έχει  υψηλά προσόντα ως στέλεχος και θα επιλέγεται μέσω ΑΣΕΠ. Θα αναλαμβάνει τον συντονιστικό και τον εποπτικό ρόλο για τον έλεγχο νομιμότητας των πράξεων, τόσο των δήμων, όσο και των περιφερειών.

Στην ουσία, θα πρόκειται για μια Ανεξάρτητη Αρχή, η οποία θα συσταθεί ως αυτοτελής υπηρεσία στο υπουργείο Εσωτερικών, με παραρτήματα στην Αθήνα, τη Λάρισα, τα Ιωάννινα, την Πάτρα, τον Πειραιά, το Ηράκλειο και τη Θεσσαλονίκη. Σκοπός της νέας αυτής υπηρεσίας θα είναι να διασφαλίσει την αδιάβλητη, ταχεία και αποτελεσματική άσκηση του ελέγχου.

Μέχρι σήμερα, οι ελεγκτικοί μηχανισμοί συχνά αντιμετώπιζαν προβλήματα με τη διαχείριση των υποθέσεων και τις καθυστερήσεις, ενώ η έλλειψη ομοιομορφίας στους ελέγχους αποτελούσε ένα σοβαρό ζήτημα. Ο νέος θεσμός φιλοδοξεί να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα με μία σειρά από καινοτόμες προβλέψεις. Δεν μπορεί σε μια περιοχή ο ελεγκτής να βγάζει καταδικαστική απόφαση και για το ίδιο θέμα σε μια άλλη ο αντίστοιχος ελεγκτής να έχει εκδώσει αθωωτική.

Διαφάνεια και ταχύτητα

Ο νέος θεσμός του Γενικού Επόπτη Νομιμότητας έρχεται για να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο ελέγχονται οι πράξεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

«Ο Γενικός Επόπτης θα είναι υπεύθυνος για την παραγωγή ετήσιων εκθέσεων που θα παραδίδει στο υπουργείο Εσωτερικών και στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας, προσφέροντας μια πλήρη εικόνα του έργου της υπηρεσίας. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύεται η λογοδοσία και η αποτελεσματικότητα του νέου μηχανισμού, διασφαλίζοντας ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση λειτουργεί με γνώμονα τη νομιμότητα και το συμφέρον των πολιτών».

Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ

Η λειτουργία του νέου συστήματος βασίζεται στην ψηφιοποίηση και στην τυχαία κατανομή των υποθέσεων. Συγκεκριμένα, η διακίνηση των εγγράφων θα γίνεται αποκλειστικά μέσω ενός νέου ηλεκτρονικού πληροφοριακού συστήματος, το οποίο θα εξασφαλίζει την ταχύτερη διεκπεραίωση. Οι υποθέσεις θα χρεώνονται με τυχαίο τρόπο στους βοηθούς «ράμπο» των Αυτοτελών Υπηρεσιών Εποπτείας, οι οποίοι θα επιλέγονται με βάση το «γεωγραφικό ασυμβίβαστο». Αυτό σημαίνει ότι ένας επόπτης από τη Μακεδονία, για παράδειγμα, θα μπορεί να ελέγχει μια υπόθεση που αφορά δήμο της Περιφέρειας  Πελοποννήσου.

ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΚΑ

Ο Γενικός Επόπτης θα έχει μια σειρά από σημαντικές αρμοδιότητες. Πέραν του συντονισμού των επτά αυτοτελών υπηρεσιών, θα είναι υπεύθυνος για την ομοιομορφία των ελέγχων που διενεργούνται, ενώ θα διατηρεί και την εποπτεία της διαχείρισης των αναφορών και καταγγελιών. Για τον σκοπό αυτό, θα συσταθεί ειδικό γραφείο υποδοχής καταγγελιών, το οποίο θα αξιολογεί τις υποθέσεις που φτάνουν στον Γενικό Επόπτη. Παράλληλα, ο Γενικός Επόπτης θα έχει τη δυνατότητα να ασκεί αυτεπάγγελτο έλεγχο νομιμότητας, κάτι που του δίνει ένα ισχυρό εργαλείο για την αντιμετώπιση προβλημάτων που μπορεί να μην έχουν γίνει ακόμη αντικείμενο καταγγελίας.

Υψηλά προσόντα και πειθαρχικά συμβούλια

Η επιλογή των στελεχών που θα επανδρώσουν το νέο θεσμό είναι αυστηρή και βασίζεται στην αξιοκρατία. Τόσο ο Γενικός Επόπτης,όσο και οι Επόπτες Νομιμότητας θα πρέπει να έχουν υψηλά προσόντα. Ο νομοθέτης έχει εισηγηθεί ως βασική προϋπόθεση να είναι το πτυχίο Νομικής, ωστόσο αυτό δεν έχει ακόμα οριστικοποιηθεί καθώς διατυπώνεται η άποψη ότι υπάρχουν και άλλοι πτυχιούχοι που μπορούν να αξιοποιηθούν. Η επιλογή τους θα γίνεται αποκλειστικά μέσω ΑΣΕΠ.