«Είμαστε ήδη σε σύγκρουση με τη Ρωσία», δήλωσε ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς στις 29 Αυγούστου, καταγγέλλοντας τις επιθέσεις του Κρεμλίνου σε υποδομές και τις προσπάθειες υπονόμευσης της κοινωνικής σταθερότητας και της κοινής γνώμης στη Γερμανία.

Η Ρωσία διεξάγει έναν υβριδικό πόλεμο εναντίον της Δύσης εδώ και δεκαετίες: Κυβερνοεπιθέσεις, δολιοφθορές, εκστρατείες παραπληροφόρησης, ακόμη και τοποθέτηση βομβών σε αεροπλάνα μεταφοράς εμπορευμάτων είναι χαρακτηριστικά των επίμονων προσπαθειών του Κρεμλίνου να υπονομεύσει την ενότητα του ΝΑΤΟ χωρίς να προκαλέσει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο.

Οι πρόσφατες, θρασύτατες παραβιάσεις του εναέριου χώρου του ΝΑΤΟ -συμπεριλαμβανομένης της «άνευ προηγουμένου» επίθεσης με drones στην Πολωνία- συνιστούν σαφή κλιμάκωση από τη Μόσχα. Η κατάσταση οδήγησε στην ενεργοποίηση του Αρθρου 4 του ΝΑΤΟ σε δύο περιπτώσεις, χωρίς όμως να τεθεί σε εφαρμογή το Αρθρο 5, η ρήτρα συλλογικής άμυνας. Ενώ το ΝΑΤΟ και η Ευρώπη αντιδρούν σε αυτές τις απειλές, η Ρωσία παρουσιάζει διαφορετική ανάγνωση των γεγονότων.

Μέρος της αντίδρασης του ΝΑΤΟ διαμορφώνεται από την επιθυμία των ευρωπαϊκών κρατών να αποφύγουν περαιτέρω κλιμάκωση. Στις 15 Σεπτεμβρίου, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε ότι, παρέχοντας στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, οι χώρες του ΝΑΤΟ «βρίσκονται σε πόλεμο» με τη Ρωσία. «Αυτό είναι προφανές και δεν χρειάζονται αποδείξεις. Το ΝΑΤΟ παρέχει άμεση και έμμεση υποστήριξη στο καθεστώς του Κιέβου», είπε.

Σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, ο Βλαντιμίρ Πούτιν αντιλαμβάνεται τον πόλεμο στην Ουκρανία ως υπαρξιακό -τόσο για το καθεστώς του όσο και για την επιβίωση της Ρωσίας- και χαρακτηρίζει την κατάσταση «πόλεμο».

Η απάντηση του ΝΑΤΟ περιλαμβάνει την έναρξη της επιχείρησης Eastern Sentry (Ανατολικός Φρουρός), δηλαδή μια αύξηση των αεροπορικών περιπολιών κατά μήκος της ανατολικής πλευράς της Συμμαχίας, καθώς και την έκδοση αρκετών αυστηρών δηλώσεων. Ωστόσο, ειδικοί δεν βλέπουν σημάδια ότι η Ρωσία έχει αποθαρρυνθεί· αντιθέτως, πολλές φορές οι κινήσεις αυτές θεωρούνται από τη Μόσχα πρόσκληση για περαιτέρω δράση.

Οι χώρες του ΝΑΤΟ -ιδίως αυτές που συνορεύουν με τη Ρωσία- κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για πιθανή περαιτέρω κλιμάκωση. «Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η Ρωσία, στο σύνολό της, είναι έτοιμη για κλιμάκωση», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το υπουργείο Αμυνας της Λετονίας. «Ενώ η Λετονία και το ΝΑΤΟ δεν αντιμετωπίζουν επί του παρόντος άμεση στρατιωτική απειλή, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τον κίνδυνο προκλήσεων, δολιοφθορών ή κλιμάκωσης επεισοδίων».

Το υπουργείο Αμυνας της Λιθουανίας τόνισε ότι παρόμοιες παραβιάσεις, που θα μπορούσαν να «προκαλέσουν ανθρώπινα θύματα», δείχνουν πως το Κρεμλίνο «αποδέχεται τον κίνδυνο μεγαλύτερης κλιμάκωσης με τη Συμμαχία». Η Εσθονία πήγε ένα βήμα παραπέρα: «Το μήνυμα πρέπει να είναι σαφές», δήλωσε ο Εσθονός υπουργός Εξωτερικών, Μάργκους Τσάκνα: Οι μελλοντικές παραβιάσεις θα αντιμετωπίζονται με απάντηση, συμπεριλαμβανομένης, αν χρειαστεί, της αναχαίτισης και κατάρριψης εισβολέων αεροσκαφών.